سنگ کلیه چیست؟
سنگ های کلیه، توده های جامد ساخته شده از بلورها هستند. سنگ کلیه معمولاً در کلیه های شما شکل می گیرد. با این حال، آنها می توانند در هر نقطه در امتداد دستگاه ادراری شما شکل بگیرد. که از این قسمت ها تشکیل شده است:
– کلیه ها
– مجرای ادرار
– مثانه
– حالب (میزنای)
سنگ کلیه یکی از دردناکترین شرایط پزشکی است. دلایل سنگ کلیه با توجه به نوع سنگ متفاوت است.
انواع سنگ کلیه
همه سنگ های کلیه از بلورها تشکیل نشده اند. انواع مختلفی از سنگ کلیه شامل موارد زیر است:
کلسیم
سنگهای کلسیم رایج ترین هستند. آنها اغلب از اگزالات کلسیم ساخته شده اند (اگرچه می تواند از کلسیم فسفات یا مالاتیت تشکیل شود). خوردن غذاهای غنی از اگزالات، می توانند خطر ابتلا به این نوع سنگ را افزایش دهد. غذاهای غنی از اگزالات شامل:
– چیپس سیب زمینی
– بادام زمینی
– شکلات
– چغندر
– اسفناج
با این حال، اگرچه برخی از سنگ های کلیه از کلسیم ساخته شده است، اما دریافت مقدار کافی کلسیم در رژیم غذایی شما می تواند مانع از ایجاد سنگ شود.
اسید اوریک
این نوع سنگ کلیه در مردان بیشتر از خانم ها است. آنها می توانند در افراد مبتلا به نقرس یا افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند رخ دهد. این نوع سنگ هنگامی ایجاد می شود که ادرار خیلی اسیدی باشد. یک رژیم غذایی سرشار از پورین می تواند سطح اسید ادرار را افزایش دهد. پورین ماده ای بی رنگ در پروتئین های حیوانی، مانند ماهی، صدف و گوشت است.
استرووایت (شاخ گوزنی)
این نوع سنگ بیشتر در خانمهای مبتلا به عفونت ادراری (UTI) مشاهده می شود. این سنگ ها می توانند بزرگ باشند و باعث انسداد ادراری شوند. آنها ناشی از عفونت کلیه هستند. درمان عفونت زمینه ای می تواند از بروز سنگ های استروویت جلوگیری کند.
سیستین
سنگهای یستین نادر هستند. آنها در مردان و خانمهایی که مبتلا به اختلال ژنتیکی سیستینوری هستند، رخ می دهند. با این نوع سنگ (سیستین)، اسیدی که به طور طبیعی در بدن رخ می دهد، از کلیه ها به ادرار نشت می کند.
عوامل خطر برای سنگ کلیه
بزرگترین عامل خطر برای سنگ کلیه، تولید کمتر از ۱ لیتر ادرار در روز است. به همین دلیل است که سنگ کلیه در نوزادان نارس که مشکلات کلیوی دارند، شایع است. با این حال، سنگ کلیه به احتمال زیاد در افراد بین ۲۰ تا ۵۰ سال مشاهده می شود. عوامل مختلفی می توانند خطر ایجاد سنگ را افزایش دهند.
در ایالات متحده، افراد سفید پوست بیشتر از افراد سیاه پوست به سنگ کلیه مبتلا هستند. رابطه جنسی نیز نقش دارد. براساس اعلام موسسه ملی دیابت و گوارش و بیماری های کلیوی (NIDDK)، مردان بیشتری نسبت به زنان دچار سنگ کلیه می شوند. سابقه خانوادگی سنگ کلیه نیز می تواند خطر ایتلا به سنگ کلیه را در شما افزایش دهد. در نتیجه سابقه خانوادگی سنگ کلیه نیز وجود دارد.
سایر عوامل خطرزا عبارتند از:
– کمبود آب بدن
– چاقی
– رژیم غذایی با مقادیر بالای پروتئین، نمک یا گلوکز
– بیماری هیپرپاراتیروئید
– جراحی بای پس معده
– بیماریهای التهابی روده که باعث افزایش جذب کلسیم می شود
– مصرف داروهایی مانند دیورتیک تری آمرن، داروهای ضد عفونی کننده و آنتی اسیدهای مبتنی بر کلسیم
شناخت علائم و نشانه های سنگ کلیه
علائم سنگ کلیه تا زمانی که سنگ شروع به حرکت در مجرای ادرار نکند ممکن است بروز نکند. اینکه سنگ کلیه باعث درد شدید می شود کاملا ثابت شده است. به این درد شدید، قولنج کلیوی گفته می شود و ممکن است در یک طرف کمر یا شکم خود، درد داشته باشید.
در مردان، درد ممکن است در ناحیه کشاله ران نیز احساس شود. درد قولنج کلیه می آید و می رود، اما می تواند شدید باشد. همچنین افراد مبتلا به کولیک (قولنج) کلیه معمولا بی تاب هستند.
علائم دیگر سنگ کلیه می تواند شامل موارد زیر باشد:
– خون در ادرار (ادرار قرمز، صورتی یا قهوه ای)
– استفراغ
– حالت تهوع
– تغییر رنگ ادرار
– تب و لرز
– نیاز مکرر به ادرار کردن
– ادرار کردن به مقادیر کم
در مورد سنگ های کلیه کوچک، ممکن است هنگام عبور سنگ از مجاری ادرار، شما هیچ گونه درد و علائمی که ذکر شد را نداشته باشید.
چرا سنگ کلیه می تواند یک مشکل باشد
سنگ همیشه در کلیه نمی ماند. بعضی اوقات آنها از کلیه به مجرای ادرار منتقل می شوند. مجرای ادرار کوچک و ظریف است و ممکن است سنگها خیلی بزرگ باشند و نتوانند به راحتی از داخل مجرای ادرار به مثانه منتقل شوند.
عبور سنگ در مجرای ادرار می تواند باعث اسپاسم و سوزش حالب (میزنای) شود. این باعث می شود خون در ادرار ظاهر شود. بعضی اوقات سنگ ها جریان ادرار را مسدود می کنند. به این حالت انسداد ادراری گفته می شود. انسداد ادراری می تواند منجر به عفونت کلیه و آسیب به کلیه شود.
آزمایش و تشخیص سنگ کلیه
تشخیص سنگ کلیه به ارزیابی کامل تاریخچه سلامت و معاینه فیزیکی شما نیاز دارد. تست های دیگر شامل:
– آزمایش خون برای کلسیم، فسفر، اسید اوریک و الکترولیتها
– نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین برای ارزیابی عملکرد کلیه
– آزمایش ادرار برای بررسی کریستالها، باکتریها، خون و سلولهای سفید
– بررسی سنگهای دفع شده برای تعیین نوع آنها
آزمایش های زیر می توانند مانع انسداد شوند:
اشعه X شکمی
پیلوگرام داخل وریدی (IVP)
پیلوگرام رتروگراد
سونوگرافی کلیه (آزمایش مورد نظر)
MRI از شکم و کلیه ها
سی تی اسکن شکمی
رنگ کنتراست مورد استفاده در سی تی اسکن و پیلوگرام داخل وریدی (IVP) می تواند بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارد. با این حال، در افرادی که عملکرد کلیوی طبیعی دارند، این جای نگرانی نیست.
برخی داروها وجود دارد که همراه با رنگ می توانند پتانسیل آسیب کلیه را افزایش دهند. اطمینان حاصل کنید که رادیولوژیست در مورد داروهایی که مصرف می کنید اطلاع دارد.
نحوه درمان سنگ کلیه
درمان با توجه به نوع سنگ متفاوت است. ابتدا ادرار را می توان تشدید کرد و سنگ ها را برای آزمایشات بیشتر جمع آوری کرد. نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز باعث افزایش جریان ادرار می شود. افرادی که کمبود آب بدن دارند یا حالت تهوع و استفراغ شدید دارند ممکن است به مایعات داخل وریدی نیاز داشته باشند.
سایر گزینه های درمانی عبارتند از:
دارو
برای تسکین درد ممکن است به داروهای آرام بخش احتیاج داشته باشید. وجود عفونت نیز، نیاز به درمان با آنتی بیوتیک ها دارد. سایر داروها عبارتند از:
– آلوپورینول (Zyloprim) برای سنگهای اسید اوریک
– دیورتیک های تیازیدی برای جلوگیری از شکل گیری سنگ های کلسیم
– بی کربنات سدیم یا سدیم سیترات برای کاهش اسید ادرار
– محلول های فسفر برای جلوگیری از شکل گیری سنگ های کلسیم
– ایبوپروفن (Advil) برای درد
– استامینوفن (تیلنول) برای درد
– ناپروکسن سدیم (Aleve) برای درد
لیتوتریپسی (سنگ شکنی)
از لیتوتریپسی، برای شکسته شدن سنگ های بزرگ استفاده می کنند تا مجرای ادرار شما بتواند راحت تر سنگها را به مثانه شما منتقل کنند. این روش می تواند ناراحت کننده باشد و ممکن است به بیهوشی سبک نیاز داشته باشد. همچنین می تواند باعث کبودی در شکم و کمر و خونریزی در اطراف کلیه و اندامهای مجاور شود.
جراحی تونل (نفرولیتوتومی جلدی)
یک جراح، سنگ را از طریق برش کوچک در قسمت پشت شما جدا می کند. فرد ممکن است به دلایل زیر به این جراحی نیاز داشته باشد:
– سنگ باعث انسداد و عفونت می شود یا به کلیه ها آسیب می رساند
– سنگ برای عبور بسیار بزرگ شده است
– درد را نمی توان تحمل کرد
استفاده از یک دوربین (اسکوپ) برای برداشتن سنگ ها
هنگامی که یک سنگ در مجرای ادرار یا مثانه گیر کرده است، پزشک ممکن است برای از بین بردن آن از این روش استفاده کند.
پزشک برای برداشتن سنگ های کوچک تر در میزنای یا کلیه یک لوله باریک، دارای نور و مجهز به دوربین (یورتروسکوپ) را به میزراه، مثانه و در نهایت میزنای وارد کند. هنگامی که جای سنگ مشخص می شود، ابزار های ویژه می توانند سنگ را گرفته و یا آن را به قطعاتی کوچکی بشکنند که از طریق ادرار قابل دفع باشند.
پیشگیری از سنگ کلیه
هیدراتاسیون مناسب یک پیشگیری مهم است. پزشکان نوشیدن آب کافی را برای پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه توصیه می کنند. افزایش میزان ادرار شما به کلیه ها کمک می کند.
می توانید از زنجبیل، آب لیمو و آب میوه های دیگر به عنوان جایگزین آب استفاده کنید تا در افزایش مصرف مایعات به شما کمک کند. اگر سنگ مربوط به سطح پایین سیترات باشد، آب های مرکبات می توانند به جلوگیری از تشکیل سنگ کمک کنند.
خوردن غذاهای سرشار از اگزالات در حد اعتدال و کاهش مصرف نمک و پروتئین های حیوانی نیز می تواند خطر سنگ کلیه را کاهش دهد.
پزشک شما ممکن است داروهایی را برای کمک به جلوگیری از تشکیل سنگهای کلسیم و اسید اوریک تجویز کند. اگر سنگ کلیه دارید و یا در معرض ابتلا به سنگ کلیه هیستید، با پزشک خود صحبت کنید و بهترین روش های پیشگیری را مورد بحث قرار دهید.
«کلیه مطالب صرفا جنبه آگاهی دارد و نباید به عنوان توصیههای پزشکی در نظر گرفته شود.»