زخم بسـتر چیسـت؟
زخم بسـتر بـه آسیب بـافت بـدن (شامل پوسـت٬ درم٬ اپیدرم و مـاهیچه) در اثر ایجاد فشار درازمدت بر یک یـا چنـد نقطه از بـدن گفته میشود. زخم بسـتر اغلب در بخشهای اسـتخـوانی بـدن ایجاد میشود زیرا در این قسمتها فشار بیشتری بر پوسـت وارد میشود و چربی کمتری برای محافظت از این ناحیه وجود دارد. بـاید بـدانید که مشکل زخم بسـتر اغلب در نقاط بـاسن، شانه، پوسـت، در امتداد سـتون فقرات، پشت دسـت و یـا کمر، پاشنه، مچ پا و یـا پوسـت پشت زانو اتفاق میافتد.
زخم بسـتر بیشتر در کسانی ایجاد میشونـد که مجبــورنـد برای مدت طولانی در یک وضعیت ثابت بخـوابنـد و توانایی تغییر وضعیت خـود در بسـتر را نـدارنـد. این بیمـاری از عوارض شناخته شده و مهم بعضی شکسـتگی ها اسـت. بـد سور بسرعت ایجاد میشود و درمـان آن مشکل اسـت. خـوابیدن طولانیمدت در یک وضعیت ثابت، سائیدگی در صنـدلی یـا بسـتر، اسـتفاده از لگن بیمـار نامناسب یـا کشیدگی بـا ملحفه میتوانـد بـه بخشی از پوسـت یـا بـافت بـدن آسیب بزنـد. اگر زخم بسـتر بـه موقع درمـان نشود، میتوانـد بـه یک زخم عمیق منجر شود و علائم عفونت مـاننـد چرک نیز در این زخمها ایجاد شود.
چه کسانی بیشتر در معرض زخم بسـتر هسـتنـد؟
افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم بستر
– افـرادی که برای مدت طولانی تری در یک وضعیت ثابت (خـوابیدن بـه یک سمت) قرار می گیرنـد
– افـراد مسن
– افـراد مبتلا بـه دیـابت نوع دو
– افـرادی که از ویلچر اسـتفاده می کننـد
علل شایع بروز زخم بسـتر چیسـت؟
فشار بیش از حد
زخم بسـتر اصطلاحی اسـت برای آسیب دیدن یک ناحیه از پوسـت که در معرض فشار بیش از حد قرار دارد. بـه معنای واقعی کلمه، این عارضه بـه نوعی آسیب پوسـت و انواع مختلف بـافت زیر پوسـت اسـت. آسیب پوسـت بـه علت فشار معمولا روی قسمتهایی از بـدن رخ میدهد که در آن اسـتخـوان نزدیک بـه سطح پوسـت اسـت، مـاننـد بـاسن. این اسـتخـوان از داخل بـدن بـه پوسـت فشار وارد میکنـد. اگر در بیرون هم سطح سختی بـاشد، رگهای خـونی پوسـت تنگ میشونـد.
از آنجایی که سطح گردش خـون بـا فلج نیز کاهش مییـابـد، اکسیژن حملشده بـه پوسـت هم کم میشود و بـه این ترتیب قدرت پوسـت کاهش مییـابـد. بـدن تلاش میکنـد بـا فـرسـتادن خـون بیشتر بـه آن منطقه مشکل را جبران کنـد. این جبران مـافات موجب میشود که پوسـت فشرده شود، فشار بیشتری بر عروق خـونی وارد شود و سلامت پوسـت آسیب ببینـد و زخم بسـتر بـه وجود بیـاید.
از دسـت دادن مقدار زیـادی کلاژن
بـاید بگوییم فلج تنها بخشی از داسـتان اسـت. فلجِ مربــوط بـه آسیب یـا پیـامد بیمـاریها اسـت که بر دسـترسی زیسـتی پوسـت تاثیر میگذارد. بـه عنوان مثال، اگر پوسـت مقدار زیـادی کلاژن را که مسئول تامین انعطافپذیری پوسـت اسـت، از دسـت بـدهد، ضعیفتر میشود و کشسانی پوسـت کاهش مییـابـد. فـراینـد پیری هم خطر بروز زخم بسـتر را افزایش میدهد. افـراد مسن نسبت بـه سایرین بیشتر در معرض خطر این بیمـاری هسـتنـد.
عدم اسـتفاده از عضلات
عدم اسـتفاده از عضلات اطراف برخی از اسـتخـوانهای بـدن (بـاسن، پاشنه، آرنج و کشالهی ران) منجر بـه آتروفی عضلانی میشود و خطر ابتلا بـه زخم را افزایش میدهد.
نیروی ناشی از خراشیده شدن
حرکاتی که بـافت پوسـت را روی یک سطح میکشنـد، مـاننـد سر خـوردن روی یک تخت یـا صنـدلی، میتواننـد باعث کشیده یـا خم شدن رگهای خـونی شونـد و بـه این ترتیب زخم بسـتر ایجاد کننـد. هنگامی که پوسـت روی یک سطح صاف کشیده میشود میتوانـد خراشیده شود. یک برخـورد یـا سقوط سنگین میتوانـد بـاعث آسیب پوسـت شود، امـا شـمــا نمیتوانید بلافاصله آن را مشاهده کنید. لبـاس یـا اشیـاء سخت نیز میتواننـد آسیب وارد کننـد و باعث بروز زخم بسـتر شونـد.
رطوبت بیش از حد
رطوبت بیش از حد نیز عامل دیگری اسـت که خطر بروز زخم بسـتر را افزایش میدهد. این اختلال معمولا در افـرادی که زیـاد عرق میکننـد و / یـا قادر بـه کنترل ادرار نیسـتنـد رخ میدهد.
تغذیهی نامناسب
تغذیهی نامناسب نه تنها یک تهدید جدی برای سلامت عمومی فـرد اسـت، بلکه بـاعث میشود که خطر ابتلا بـه زخم بسـتر در فـرد مبتلا بـه فلج بیشتر بـاشد. بـدن برای حفظ سلامت پوسـت، بـهبــود هر گونه آسیب و مبـارزه بـا هر گونه عفونتی، بـه مواد مغذی بیشتری نیـاز دارد از جمله پروتئین و ویتامینها. وقتی بـدن مواد مغذی کافی نـدارد، توانایی ناچیزی برای مقاومت در برابر عوارضی مـاننـد زخم بسـتر دارد.
مشکلات وزن
خطر بروز زخم بسـتر در افـراد دارای اضافه وزن بیشتر اسـت. در افـراد دارای اضافه وزن، وزن بیش از حد بـاعث افزایش فشار بـدن در مناطق آسیبپذیر میشود.
عوامل دیگر
عوامل دیگری که خطر این مشکل را افزایش میدهنـد عبـارتنـد از: اوضاع نامناسب سلامتی، کمآب شدن بـدن، عدم رعایت بـهداشت، سیگار کشیدن، کمخـونی و بیمـاریهای مزمن مـاننـد دیـابت.
علائم شایع زخم بسـتر چیسـت؟
نشانه های زخم بستر
زخم بسـتر بسـته بـه عمق، انـدازه و شدت آسیب بـه لایههای بـافت، بـه چهار مرحله تقسیم میشود. این مراحل عبـارتنـد از:
مرحلهی اول (نشانههای اولیه)
اغلب زخمهای بسـتر از یک پوسـت قرمز رنگ شروع میشونـد. بیمـاران ممکن اسـت در پوسـت قرمز احساس سفتی و یـا گرمی کننـد. در این مرحله، در صورتی که فشار وجود نـداشته بـاشد، تغییر ساختار بـافتی میتوانـد رفع شود و پوسـت بـه حالت عادی برگردد.
مرحلهی دوم (ایجاد برآمدگی)
زخم بسـتر یک برآمدگی ایجاد کرده اسـت. این بـدان معناسـت که بـافت زیر پوسـت در حال از بین رفتن اسـت. اگر فشار در حال افزایش بـاشد و مراقبت از منطقهی آسیبدیده در زمـان مناسب صورت نگیرد، زخم بسـتر میتوانـد بـه سرعت بـه سطح خطرناکی برسد.
مرحلهی سوم (توسعه زخم)
در این مرحله، یک حفـره یـا زخم توسعه مییـابـد در جایی که بـافت مرده اـت. آسیب بـافت بـه لایهی پایینتر پوسـت میرسد و میتوانـد بـه اسـتخـوان حمله کنـد.
مرحلهی چهارم (آسیب نهایی)
این یکی بـدترین مرحلهی زخم بسـتر اسـت. در این مرحله آسیب بـه عضلات و اسـتخـوانها نفوذ کرده اسـت. مناطق آسیبدیده اغلب مرطوب هسـتنـد.
بـهترین روش های خانگی درمـان زخم بسـتر
درمـان زخم بستر
آلوئه ورا
آلوئه ورا بـه شـمــا کمک زیـادی میکنـد تا زخم بسـتر خـود را درمـان کنید زیرا بـه پوسـت آسیب دیده رطوبت میرسانـد و بـه این علت باعث درمـان هر چه سریعتر زخم بسـتر میشود. برای اسـتفاده از این روش کافیسـت , ابتدا آلوئه ورا را برش زده و ژل آلوئه را بر قسمت هایی که دچار زخم شده بـه آرامی بمـالید و منتظر بمـانید تا ژل خشک شود. در نهایت بـا پارچه ای پاکیزه قسمت آسیب دیده را تمیز کنید. این روش را سه بـار در روز انجام دهید تا نتایج مثبتش را ببینید.
روغن نارگیل
روغن نارگیل سرشار از اسیدهای چرب میبـاشد که میتوانـد انتخاب مناسبی برای درمـان زخم بسـتر بـاشد. روغن نارگیل را بر روی قسمت هایی که دچار زخم بسـتر شده اسـت بـه آرامی مـاساژ دهید تا روغن نارگیل جذب پوسـت شود. امـا دقت داشته بـاشید که هنگام مـاساژ دادن , فشاری بر زخم های بیمـار وارد نشود.
آب شور
گاهی اوقات زخم ها بـه خـوبی تمیز نمی شونـد , این گونه زخم ها بیشتر در برابر عفونت آسیب پذیر هسـتنـد. اسـتفاده از آب شور پوسـت مرده و شل را از بین میبرد و مـایع اضافه را کم میکنـد. اگر تمـایل دارید از این روش اسـتفاده نمـایید کافیسـت , یک فنجان آب تهیه کنید و ۲قاشق چایخـوری نمک بـه آن بیفزایید و خـوب ترکیب کنید. اجازه دهید این ترکیب بجوشد و زمـانی که خنک شد برای تمیز کردن زخم ها از این ترکیب اسـتفاده کنید. این روش را چنـد بـار در روز تکرار کنید.
زردچوبـه
زردچوبـه خـواص ضدعفونی کننـده و آنتی اکسیدانی دارد و هم چنین برای رفع التهاب بـه کار برده میشود. اگر تمـایل دارید از این روش اسـتفاده کنید , کافیسـت قسمتی را که دچار زخم بسـتر شده بـا آب شور تمیز نمـایید و بـه انـدازه ی کافی زردچوبـه روی زخم بپاشید . بعد از اینکه کل زخم بـا زردچوبـه پوشانـده شد , زخم را بـا پانسمـان ببنـدید. این روش را سه بـار در روز تکرار کنید. اگر میخـواهید سریع تر بـه نتایج مثبت برسید علاوه بر اسـتفاده از این روش , شیرگرم و زردچوبـه را ترکیب نمـایید و دو بـار در روز نوش جان کنید.
عسل
عسل برای درمـان زخم بسـتر بـه شـمــا کمک زیـادی میکنـد و بـاعث میشود تا حد زیـادی از عفونت پیشگیری کنید. عسل و شکر را بـه مقدار مساوی ترکیب نمـایید و در قسمتی که دچار رخم بسـتر شده , بـه طور ضخیم این ترکیب را قرار دهید. در نهایت بـا پانسمـانی تمیز ناحیه ی مورد نظر را بپوشانید. از این روش یک بـار در روز اسـتفاده نمـایید.
نوشیدن مقدار زیـادی آب
این مورد یکی از روشهای خانگی کمتر شناختهشده برای درمـان زخم بسـتر اسـت. آب برای زنـدگی حیـاتی اسـت، چرا که مواد مغذی را بـه تمـام قسمتهای بـدن حمل میکنـد و در واقع نقش بسیـار مهمی در بـدن دارد. آب همچنین برای درمـان و جلوگیری از بسیـاری از بیمـاریها، از جمله زخم بسـتر، مفید اسـت.
پودر تالک
برای بـه دسـت آوردن تسکین سریع، از پودر تالک روی زخم بسـتر اسـتفاده کنید. این پودر از گسـترش زخم بـه قسمتهای دیگر پوسـت و عفونت جلوگیری میکنـد. خیلی ساده فقط بـاید پودر تالک را در مناطقی که بیشتر در معرض بروز زخم بسـتر هسـتنـد مـاننـد زانو یـا آرنج و غیره بپاشید.
درمـانهای پزشکی زخم بسـتر
برای بـهبــود و درمـان زخم بسـتر در درجات بـالاتر و حادتر میتوان از پانسمـانهای مخصوصی که حاوی سلولهای بنیـادی هسـتنـد اسـتفاده کرد. این پانسمـانها امکان رشد و نمو بـافتهای از دسـت رفته را برای بیمـار امکان پذیر کرده و درمـان زخم بسـتر بسیـار موثر هسـتنـد. همچنین لیزر درمـانی نیز میتوانـد انتخاب مناسبی بـه عنوان یک روش درمـانی برای زخم بسـتر بـاشد. حرارت حاصل از لیزر درمـانی میتوانـد رونـد تقسیم سلولی را در محل آسیب دیده تحریک کرده و بـه بـهبــود زخمها کمک شایـانی کنـد.
پیشگیری از زخم بسـتر
تغییر وضعیت خـواب بیمـار: تغییر وضعیت خـواب بیمـار بـاعث می شود که فشار وارد بر زخم کاسـته شود. لذا هر چنـد وقت بـاید وضعیت خـواب بیمـار تغییر داده شود. این راه، اولین و اصلی ترین اقدام برای پیشگیری از ایجاد زخم بسـتر بـه شـمــار می رود.
اسـتفاده از بـالش های هوایی: اسـتفاده از بـالش های هوایی بـاعث می شود که فشار وارد بر زخم کاسـته شود و خـون بیشتری در سلول ها جهت تسریع بـهبــودی زخم جریـان داشته بـاشد.
تغذیه: وضعیت تغذیه می توانـد تاثیر فـراوانی بر بـهبــودی زخم بسـتر داشته بـاشد. اسـتفاده از پروتئین و سبزیجات و میوه جات تازه (مخصوصا میوه های حاوی ویتامین ث ) و زینک نقش بزرگی در بـهبــودی زخم دارنـد. همچنین یک برنامه غذایی منظم بـاعث می شود که بـدن توانایی ساخت سلول های جدید را بـدسـت آورده و زخم سریع تر بـهبــود یـابـد.
عوارض زخم بسـتر
بعد از تشکیل زخم بسـتر پس از مدتی عوارضی ایجاد می شود که مهمترین آنها عبـارتنـد از:
عفونت پوسـت :پوسـت زخم شده پس از مدتی بـه علت رشد میکروب ها عفونی می شود. ترشحاتی از زخم خارج شده و زخم بسیـار بـد بــو میگردد.
عفونت اسـتخـوان و مفصل : عفونت پوسـت می توانـد بـه اسـتخـوان و یـا مفصل زیر آن گسـترش یـافته و موجب بروز عفونت در آنها شود.
عفونت خـون : بـاکتری هایی که در محل زخم بسـتر شروع بـه رشد و تکثیر می کننـد می تواننـد بـه جریـان خـون وارد شده و موجب عفونت سراسری در بـدن و مرگ بیمـار شونـد.
سرطان : اگر زخم بسـتر بـه مدت طولانی بـاقی بمـانـد ممکن اسـت در پوسـت آن محل نوعی سرطان پوسـت بـه نام Squamous cell carcinoma ایجاد شود.