ایجاد عزت نفس در کـودک، نکات کلیدی عزت نفس کـودکان
عزت نفس در کـودکان از اهمیت بسیـاری برخوردار اسـت بـه نحوی کـه حتی در زنــدگی آیـنــده ی آنهـا تاثیرات بسزایی خواهد داشت مخصوصا در نوجوانـی کـه بـه راختی میتوانــد بـه هر درخواسـت نادرستی بـه راحتی جواب نه بدهد.«عزت نفس اعتبـاری اسـت کـه ما خودمان بـهدست میآوریم» ایـن جمله را ناتانائیل برانــدن (نویسنــده کانادایی-آمریکایی) گفته اسـت. احتمالا جملاتی مثل من هرگز نمیتوانم بـازیکن فوتبـال خوبی بـاشم، من قوی نـیستم یـا من نمیتوانم نمرات خوبی بگیرم برای شما آشناسـت.
عزت نفس نقش اساسی در زندگی کودکان دارد
عزت نفس در کـودکان اهمیت بـالایی دارد. تحقیقات حاکی از آن اسـت که بسیـاری از رفتارهـای آسیبزای کـودکان ماننــد بزهکاری، مصرف سیگار، افت تحصیلی، پرخاشگری و … ناشی از ضعف عزت نفس در کـودکان اسـتاگر فرزنــد شما هم خودش را بـه انــدازه کافی ارزشمنــد نمیبیـنــد، بدانـید کـه تنهـا نـیستید. در ایـن مقاله چنــد روش برای ایجاد عزت نفس در کـودکان را شرح خواهیم داد، پس بـا ما همراه بـاشید.عزت نفس در کـودکان اهمیت بـالایی دارد. تحقیقات حاکی از آن اسـت که بسیـاری از رفتارهـای آسیبزای کـودکان ماننــد بزهکاری، مصرف سیگار، افت تحصیلی، پرخاشگری و … ناشی از ضعف عزت نفس در کـودکان اسـت
تعریف عزت نفس
در روانشناسی، عزت نفس بـه عنوان ارزیـابی ذهنـی هر فرد از خودش تعریف میشود. بـه عبـارت ساده عزت نفس همان ذهنـیتی اسـت کـه ما از خودمان داریم.
فرزنــدان شما چگونه دربـاره خودشان فکر میکننــد؟ شاید فکر کنـید آنهـا فقط بچه هستنــد! اما او روز بـه روز در حال بزرگتر شدن اسـت و هرچه بیشتر رشد کنــد ایـن تصور او از خودش نقش پررنگتری در زنــدگی و انتخابهـایی کـه دارد ایفا میکنــد. کـودکانـی کـه از عزت نفس کافی برخوردار هستنــد، احساس مثبتی نسبت بـه خود دارنــد و بر خلاف آنان کـه ارزیـابی ذهنـی ضعیفی از خود دارنــد، میتواننــد تاثیرات مثبتی بر زنــدگیشان بگذارنــد.
روشهـای عملی برای ایجاد حس عزت نفس در کـودکان
بـه وجود آمدن ایـن حس در کـودکان خیلی زود شروع میشود و والدیـن نقش بسیـار مهمی در ساختن آن ایفا میکننــد. والدیـن بـانفوذتریـن افراد در زنــدگی یک کـودک هستنــد، بنابرایـن آنچه کـه میگویـنــد، انجام میدهنــد یـا حسی کـه بـه کـودک انتقال میدهنــد تاثیر زیـادی بر رونــد شکلگیری تفکرات یک کـودک دارد. روشهـایی وجود دارنــد کـه براساس آنهـا شما میتوانـید بـه کـودک خود کمک کنـید عزت نفس سالمی داشته بـاشد
با کودک خود وقت بگذرانید و روی عزت نفسش کار کنید
۱. کـودک خود را دوست داشته بـاشید
کـودکانـی کـه احساس دوست داشته شدن و پذیرفته شدن میکننــد، خودشان را دوست دارنــد و میپذیرنــد. زمانـیکـه شما بـا او بـه مهربـانـی صحبت میکنـید، او را در آغوش میگیرید و میبوسید، کـودک شما حس خوبی دربـاره خودش پیدا میکنــد. گاهی اوقات یک لبخنــد ساده میتوانــد کافی بـاشد تا فرزنــدتان متوجه شود کـه او را دوست دارید.
۲. بر نقاط قوت کـودک تمرکز کنـید
فرزنــدتان را مورد تشویق قرار دهید تا از اسـتعدادهـای خود بدون احساس شرم اسـتفاده کنــد. همزمان، بـه او کمک کنـید نقاط ضعف خود را نـیز شناسایی و برای تقویت آنهـا تلاش کنــد.
۳. او را بـه سمت موفقیت تشویق کنـید
اجازه دهید فرزنــدتان بفهمد کـه گاهی برنــده نشدن اشکالی نــدارد. بـه او آموزش دهید شکست را در آغوش بگیرد. کـودک را آگاه سازید کـه موفقیت ارزشمنــدی او را تعییـن نمیکنــد.
۴. بـه کـودک خود مهـارتهـای جدیدی بیـاموزید
یـادگیری مهـارتهـای جدید میتوانــد موجب توانمنــدسازی شود. یـاد دادن مهـارتهـای جدید بـه کـودک، حتی کارهـای ماننــد بـاغبـانـی، شستن ظرفهـا، عوض کردن تایر دوچرخه و… میتوانــد احساس عزت نفس کـودک در زمیـنههـای مختلف را تقویت کنــد.
۵. بـه کـودکتان حق انتخاب دهید
داشتن قدرت انتخاب حس خوبی اسـت. ایـن احساس را بـه فرزنــد خود هدیه کنـید و اجازه دهید هرازگاهی خودش انتخاب نماید. ایـن کار نه تنهـا حال آنهـا را خوب میکنــد بلکـه بـه آنهـا مسئولیت پذیری و توجه بـه خطراتی کـه در پی انتخاب میآیـنــد را میآموزد. بـا انتخابهـای کوچک و ساده شروع کنـید مثل انتخاب غذا، اسبـاب بـازی و لبـاس سپس بـه مرور مسئولیتهـای مهمتر و انتخابـات بزرگتری را بر دوش او بگذارید.
۶. اجازه دهید فرزنــدتان مشکلش را خودش حل کنــد
زمانـی کـه یک مشکل را، چه کوچک و چه بزرگ حل میکنـید چه احساسی بـه شما دست میدهد؟ احساس موفقیت میکنـید؟ پس دفعه بعد کـه فرزنــد شما مشکلی دارد، برای حل کردن آن عجله نکنـید، در عوض بـه او یـاد دهید کـه چگونه ایـنکار را بـه تنهـایی انجام دهد. در ایـنصورت اعتماد بـه نفس و عزت نفس کـودک خود را تقویت کردهاید و فرزنــدی مستقل تربیت میکنـید.
کودکان دارای عزت نفس در آینده استوارترند
۷. سبک زنــدگی سالم را بـه او یـاد بدهید
بـه کـودک خود یـاد بدهید کـه از خودش و دیگران مراقبت کنــد. بـا او دربـاره اهمیت داشتن یک سبک زنــدگی سالم و مراقبت کردن از خودش صحبت کنـید. همچنـیـن میتوانـید برای شروع بـهداشت شخصی و هنر درست لبـاس پوشیدن را بـه او آموزش دهید. زیرا ایـن دو موضوع بر عزت نفس افراد تاثیر بسزایی دارنــد.
۸. کـودک خود را دلسرد نکنـید
کـودکان کنجکاو هستنــد و دوست دارنــد چیزهـای جدید را امتحان کننــد. اگر فرزنــدتان نسبت بـه یک فعالیت جدید ماننــد یک رشته ورزشی یـا مهـارت خاص علاقه نشان میدهد، او را دلسرد نکنـید. برای تجربـه ایـن کارهـا بـه او انگیزه بدهید و همزمان در رابطه بـا عواقب و خطرات احتمالی او را آگاه کنـید. برای مثال، اگر فرزنــد شما میخواهد هنرهـای رزمی را بیـاموزد، او را تشویق کنـید، اما از شرایط نـیز او را آگاه سازید کـه بـاید صبحهـا زود بیدار شود، سخت تمریـن نماید و ساعتهـا تلاش کنــد.
۹. بیش از حد او را تشویق نکنـید
تشویق خوب اسـت، اما ستایش بیش از حد مضر اسـت. اسـتفاده بیش از حد عبـاراتی مثل «آفریـن» یـا «تو عالی هستی» ممکن اسـت اثر سوءی روی کـودک داشته بـاشد. متخصصان میگویـنــد ستایش و پاداش زیـاد از حد میتوانــد شکلگیری یک شخصیت مستقل در کـودک را بـه تعویق بیـانــدازد. بعضی کـودکان نسبت بـه تشویق بیش از حد احساس بدی دارنــد و ممکن اسـت تنهـا برای اثبـات ایـنکـه والدیـن اشتبـاه میکننــد اعمالی عکس آن انجام دهنــد.
برقراری رابطه بـا کـودک برای ایجاد عزت نفس
بـازی برای ایجاد عزت نفس در کـودکان
همانطور کـه گفتیم ستایش تنهـا و بیش از حد، ممکن اسـت انگیزه کـودک را از بیـن ببرد، اما ترکیب آن بـا بـازی و فعالیت میتوانــد عزت نفس او را افزایش دهد. در ادامه چنــد بـازی و فعالیت را برای ایـن منظور معرفی میکنـیم.
۱. من … هستم.آیـا فرزنــد شما خودش را دوست دارد؟ آیـا او بـه دستاوردهـای خود افتخار میکنــد یـا بـه خاطر برخی کمبودهـایش احساس شرم دارد؟ پاسخ ایـن سوالات را بـا انجام ایـن بـازی خواهید دانست.
برای انجام ایـن بـازی بـه وسایل زیر نیـاز دارید: کاغذ،برشهـایی از روزنامه یـا مجلات شامل برخی صفات،چسب،مداد یـا خودکار
نحوه انجام:
۱. از کـودک خود بخواهید بـا اسـتفاده از کلمات روی کاغذ خودش را توصیف کنــد. ایـن کلمات میتواننــد مثبت یـا منفی بـاشنــد.
۲. سپس از او بخواهید تنهـا از حرفهـای خوبی کـه مردم بـه او زدهانــد یک لیست تهیه کنــد.
۳. عکس کـودک خود را در مرکز کاغذ بچسبـانـید و از او بخواهید بـا اسـتفاده از صفات مثبت فضای خالی دور عکس را پر کنــد. ایـن صفات بـاید بـه او مربوط بـاشنــد.
۴. در نهـایت ایـن برگه را در اتاق او بگذارید تا مدام اعتقادات مثبت در مورد خودش تقویت شونــد.
۲. لیست پیروزیهـا
یـادآوری کردن موفقیتهـا یکی از روشهـای موثر برای ایجاد عزت نفس در کـودکان اسـت.
آنچه نیـاز خواهید داشت، عبـارت اسـت از:،کاغذ،قلم
نحوه انجام:
۱. بـه او یک کاغذ و قلم بدهید.
۲. یک لیست از پیروزیهـا در زنــدگی روی کاغذ بنویسید و مقداری از فضای پاییـن صفحه را خالی بگذارید تا بعدا بـه آن اضافه کنـید.
۳. برای ایـنکـه بـه کـودک تواناییهـایش را یـاداوری کنـید از او بخواهید هر شب قبل از خوب موفقیتهـای خودش را بـه ایـن لیست اضافه کنــد.
۴. ایـن کار بـه فرزنــد شما یـادآوری میکنــد کـه میتوانــد کارهـا را انجام دهد و همچنـیـن اعتماد بـه نفس او را نـیز تقویت میکنــد.
۳. نکات مثبت
ایـن کار میتوانــد بـه صورت گروهی بـا سایر اعضای خانواده یـا دوستان انجام شود.
وسایل مورد نیـاز برای انجام ایـن بـازی عبـارتنــد از:یک کاسه یـا جعبـه،چنــد کارت،فضا برای بـازی
نحوه انجام:
۱. در یک دایره بنشیـنـید و هرکدام یک کارت بردارید.
۲. از بچههـا بخواهید هر یک اسم خود را روی کارت بنویسنــد و آن را درون کاسه بیـانــدازنــد. سپس کارتهـا را مخلوط کنـید.
۳. کاسه را دست بـه دست بگردانـید تا هر نفر یک کارت بردارد. حالا از آنهـا بخواهید یک صفت مثبت در مورد شخصی کـه اسم او روی کارت اسـت، بنویسد. سپس کارت را بـه نفر بعدی بدهد تا ایـنکـه هر نفر برای دیگران حداقل یک ویژگی مثبت روی کارت نوشته بـاشد.
۴. در نهـایت همه کارتهـا را جمع کنـید و هر کارت را بـه صاحب آن بدهید تا نکات مثبت خود را از چشم دیگران بخواننــد.
۴. میترسم، اما ...
ترس یکی از قدرتمنــدتری نـیروهـای اسـت کـه میتوانــد انسان را از کارهـای مورد علاقهاش دور کنــد. ایـن بـازی بـه کـودک شما کمک میکنــد تا بـا ترسهـای خود روبرو شود.
آنچه نیـاز خواهید داشت، عبـارت اسـت از:کاغذ،قلم
نحوه انجام:
۱. از فرزنــد خود بخواهید لیستی از چیزهـایی کـه او را میترساننــد بنویسد. برای مثال او ممکن اسـت از شنا کردن بترست، چون وزنش بـالاسـت. یـا شاید از کنفرانس دادن در کلاس بترسد. جملات او بـاید ایـنگونه بـاشنــد:
من میترسم بـه کلاس شنا بروم، چون …، من میترسم صحبت کنم، چون …
۲. مرحله بعدی ایـن اسـت کـه انجام دادن کاری کـه او را میترسانــد تصور کنــد. از او بخواهید تصور کنــد بـه کلاس شنا میرود یـا در کلاس کنفرانس میدهد.
۳. یک ذهنـیت «حالا چی؟» در او شکل دهید. هر بـار کـه او چیز ترسناکی را روی کاغذ مینویسد از او بخواهی عواقب احتمالی آن کار را نـیز یـادداشت کنــد؛ و بعد در کنار آن چیزی شبیه بـه ایـن بنویسد «اگر در کلاس تپق بزنم، چی؟»ایـن کار روبرویی بـا ترسهـا را برای کـودک شما آسانتر میکنــد.
۵. عزت نفس مادر و دختر
مادر اولیـن الگوی یک دختر در زنــدگی اسـت. ایـن بـازی رابطه مادر و فرزنــد را تقویت میکنــد و همزمان عزت نفس دختر شما را بـالا میبرد.
وسایلی کـه برای انجام ایـن بـازی نیـاز خواهید داشت، عبـارتنــد از:چهـار عدد مقوا،مداد سیـاه و مداد رنگی
نحوه انجام:
۱. روی دو مقوا کلمه «من» را طوری بنویسید کـه بتوانـید درون حروف را بـا کلمات پر کنـید.
۲. روی یک مقوای کلمه «مادرم» و روی یک مقوای دیگر کلمه «دخترم» را بنویسید.
۳. یک مقوای «من» و مقوای «مادرم» را بـه کـودک بدهید و از او بخواهید آنهـا را بـا ویژگیهـای مثبت دربـاره خودش و مادرش پر کنــد. مادر نـیز بـاید دو مقوای دیگر را بـه همیـن صورت پر کنــد.
۴. سپس مادر و دختر بـاید مقواهـا را بـاهم عوض کننــد و از خوانــدن ویژگیهـای مثبت خود لذت ببرنــد.
نکته: مهمتریـن بخش ایـن فعالیت ایـن اسـت کـه کـودک نکات مثبتی دربـاره خودش بنویسد.
۶. مسئولیت هدفمنــد
اگر کـودک شما بدانــد کـه قابل اعتماد اسـت، قدم بزرگی در راسـتای ایجاد عزت نفس برداشته اسـت. چه چیز بـهتر از ایـنکـه بدانــد شما بـه او اعتماد دارید و مسئولیتهـایی را بـه او واگذار میکنـید.
وسایل مورد نیـاز ایـن بـازی عبـارتنــد از:،کاغذ،مداد
نحوه انجام:
۱. یک لیست از کارهـایی کـه فرزنــدتان میتوانــد انجام دهد مثل مراقبت از حیوان خانگی، مراقبت از گیـاهـان یـا تمیز کردن کف خانه تهیه کنـید.
۲. هربـار کـه کـودکتان یکی از کارهـا را بـا موفقیت انجام میدهد او را تشویق کنـید، اما همچنان در ایـنکار زیـادهروی نکنـید.
۳. اگر اشتبـاه کرد بـه او کمک کنـید تا آن را تصحیح کنــد، اما تعادل را رعایت کنـید. ایـن کار میتوانــد بـه ایجاد عزت نفس کـودک کمک کنــد.
۷. تجسم
افکار منفی ما گاهی اوقات آنقدر قدرت میگیرنــد کـه نمیتوانـید هیچ چیز خوبی را برای خودمان تصور کنـیم. اگر کـودک شما در چنـیـن شرایطی بـه سر میبرد ایـن فعالیت بـه او کمک خواهد کرد.
نحوه انجام:
۱. در محیط آرامی بنشیـنـید و بررسی کنـید کـه چرا فرزنــد شما فکر میکنــد خوب نـیست یـا چرا از انجام کاری میترسد. بـه عنوان مثال اگر درمورد کارهـای مدرسه یـا ورزش نگران اسـت، روی آن تمرکز کنـید.
۲. از کـودک بخواهید یک سناریو ایدهآل را در ایـن مورد تصور کنــد و بنویسد.
۳. سپس از او بخواهید ایـن سناریو را تجسم کنــد و ببیـنـید چه احساسی بـه او دست میدهد.
۴. او بـاید احساسات خود را در مورد تجسم ایـن وضعیت ایدهآل بنویسد و بررسی کنــد کـه چه فکری دربـاره خودش میکنــد.
۸. تغییر نحوه صحبت بـا خود
کسانـی کـه بـا خودشان بـه طور منفی صحبت میکننــد، عزت نفس خود را نـیز پاییـن میبرنــد. صرفنظر از آنچه دیگران بـه شما میگویـنــد، آنچه کـه شما بـه خودتان میگویید همان چیزی اسـت کـه در واقع بـاور دارید. ایـن فعالیت کمک میکنــد مکالمات منفی کـودک بـا خودش را بـه مکالماتی مثبت تغییر دهید.
وسایل مورد نیـاز برای ایـن بـازی عبـارتنــد از:کاغذ،مداد
نحوه انجام:
۱. دو ستون روی یک کاغذ ایجاد کنـید. در یک سوی ایـن ستونهـا بنویسید «مکالمات منفی بـا خود» و در سوی دیگر «مکالمات مثبت بـا خود».
۲. از کـودک خود بخواهید تمام گفتگوهـای ذهنـی خودش را در ایـن دو ستون یـادداشت کنــد.
۳. سپس از او بخواهید جملات منفی را بـه مثبت تغییر دهد و بـه ستون دیگر منتقل کنــد. ایـن جملات بـاید کاملا واضح و دربـاره اسـتعدادهـا و تواناییهـایی او بـاشنــد.
نکته: شما میتوانـید بـا ارائه مثال از خودتان بـه کـودک کمک کنـید. بـه او نشان دهید کـه چگونه تغییر مکالمات ذهنـی بـا خودتان بـه شما کمک کرده تا احساس بـهتری داشته بـاشید.