بـیمــاری هپاتیت C چیست؟
هپاتیت C، بـیمــاری است که کـبـد، از بزرگترین و مهمترین غدد داخلی بــدن انسان را درگیر و وظایف مهم آن شامل دفع سموم، ساخت پروتئین های حیاتی، تنظیم مصرف قند خــون ، سوخت و ساز چربی ها و ساخت برخی هورمون های ضروری را مختل می کند. در بـیمــاری هپاتیت C، بافت طبیعی کـبـد به تدریج تخریب و نهایتا پس از ۱۰ تا ۳۰ سال، به سیروز کـبـد (فرسودگی کـبـد) میانجامد. افــراد مبتلا به سیروز کـبـد در صورت عدم درمــان، در مواردی دچار سرطان کـبـد میشوند و مبتلایان به سیروز کـبـد و سرطان کـبـد ممکن است به پیوند کـبـد نیاز پیدا کنند، ولی در صورت عدم درمــان، ویــروس، اغلب پس از پیوند مجدداً عود میکند. در طول سه دهه ۱۸۰ میلیون نفر در جهان و بیش از ۲۰۰ هزار نفر در ایران، به هپاتیت C مبتلا هستند.
هپاتیت C نوعی بـیمــاری واگیردار کـبـدی است که افــراد با شدت های مختلف به آن مبتلا می شوند، در بعضی از افــراد این بـیمــاری فقط چند هفته عمر دارد، درحالی که در دیگر افــراد این بـیمــاری برای مدت یک عمر همراهشان بوده و زندگی آنها را بصورت جدی تهدید می نماید. این بـیمــاری در نتیجه آلوده شدن به ویــروس عامل هپاتیت سی (HCV) رخ داده و در درجه اول از طریق تماس با خــون آلوده وارد بــدن می شود. هپاتیت C می تواند مـزمــن و یا حــاد باشد.
هپاتیت C حــاد: این نوع هپاتیت بـیمــاری کوتاه مدتی است که در ۶ ماه اول آلوده شدن به این ویــروس رخ می دهد و برای چند هفته باقی می ماند. در اکثر افــراد هپاتیت C حــاد تبدیل به هپاتیت C مـزمــن می شود.
هپاتیت C مـزمــن: این نوع هپاتیت بـیمــاری بلند مدتی بوده و زمانی رخ می دهد که ویــروس هپاتیت C مدتی طولانی در بــدن فرد باقی می ماند. عفونت ویــروسـی هپاتیت C می تواند موجب مشکلات جدی کـبـدی از قبیل سیروز کـبـدی و یا سرطان کـبـد شود.
روشهای انتقال بـیمــاری:
HCV یک ویــروس مقاوم است که می تواند تا ۳ هفته بر روی سطوح در دمای اتاق زندگی کند. HCV مسری است و با انتقال خــون گسترش می یابند. ویــروس هپاتیت C ، عمدتا از راه خــون ( به طرق مختلف مانند دریافت خــون آلوده، استفاده از سرنگ آلوده بویژه در معتادان تزریقی، سوراخ شدن بــدن با هر وسیله تیز یا سوزن آلوده، خالکوبی و حجامت غیربهداشتی، زخمی شدن پوست بــدن در بخش آلوده بـیمــارستانی، استفاده از لوازم شخصی مانند مسواک، تیغ، ناخنگیر به صورت مشترک با فرد آلوده،) و از راه جنسی (مقاربت جنسی محافظت نشده با فرد آلوده)، به بــدن منتقل میشود.
تشخیص بـیمــاری:
اطمینان از ابتلا به هپاتیت C نیازمند دو مرحله آزمـایــش است: مرحله اول آزمـایــش « آنتی بادی HCV » است که در این مرحله، ۲۵ درصد کسانی که نتیجه آزمـایــش آنها مثبت بوده است، در شش ماه اول ابتلا به بـیمــاری، ویــروس به مرور از بــدنشان پاک میشود و خودبخود بهبود مییابند. اما باقی افــراد پس از مثبت بودن تست هپاتیت C وارد مرحله آزمـایــش «PCR» (ویــروس شناسی) میشوند که در صورت مثبت بودن تست تحت درمــان با دارو قرار می گیرند.
علائم بـیمــاری:
هپاتیت C ، در اغلب موارد هیچ علامتی ندارد و می تواند مانند یک سرماخوردگی ساده و معمولی بروز کند. برخی بـیمــاران علائم عمومی عفونت ویــروسـی مانند خستگی، دلدرد، درد عضلانی، تهوع، بی اشتهایی را نشان میدهند. در موارد پیشرفته، علائم نارسایی کـبـد، شامل تورم شکم و اندامها، یرقان و … است. بـیمــاران همچنین ممکن است خارش داشته باشند. منگی و خوابآلودگی، هم در مراحل بسیار پیشرفته بـیمــاری دیده میشود و با پیشرفت سیروز، در مواردی ، فرد با خطر کما نیز مواجه میشود.
درمــان بـیمــاری:
هدف درمــان این است که ویــروس را از بــدن پاک کند. اگر شـمــا بـیمــاری هپاتیت C حــاد دارید، احتمالاً علائمی نخواهید داشت و ویــروس بدون درمــان خود پاک میشود. در مورد بـیمــاری هپاتیت C مـزمــن، ممکن است پزشک شـمــا با داروهای ضــد ویــروسـی برای ۱۲ تا ۲۴ هفته شـمــا را درمــان کند. تا سال ۲۰۱۱، تنها دو دارو برای درمــان هپاتیت C وجود داشت: اینترفرون (pegylated Peg-IFN) و ریباویرین (RBV). این داروها اغلب در ترکیب با یکدیگر استفاده میشود. دکتر علائم شـمــا را در طول درمــان کنترل خواهد کرد. بعد از درمــان، بار ویــروسـی شـمــا دوباره بررسی خواهد شد. اگر این ویــروس برای مدت طولانی و حداقل شش ماه در خــون شـمــا یافت نشد شـمــا ممکن است نیازی به درمــان بیشتر نداشته باشید و خطر کمتری برای ابتلا به مشکلات کـبـدی وجود دارد. اگر درمــان، بار ویــروسـی شـمــارا کاهش ندهد، پزشک ممکن است برای شـمــا یک دور دوم درمــان را پیشنهاد کند.
(داروهای ضــد ویــروس می توانند موجب افسردگی و علایم و نشانه های شبه آنفلوانزا مانند خستگی، تب و سردرد شوند. برخی از عوارض جانبی می توانند به حدی خطرناک باشند که نیاز باشد درمــان ضــد ویــروسـی این بـیمــاران به تأخیر بیفتد یا در برخی موارد کاملاً قطع شود.)
پیوند کـبـد:
اگر آسیب شدیدی به کـبـد بـیمــار وارد شده باشد، پیوند کـبـد می تواند گزینه درمــانی مناسبی باشد. در پیوند کـبـد یک جراح کـبـد آسیب دیده بـیمــار را خارج می کند و یک کـبـد سالم را جایگزین آن می کند. اغلب کـبـدهای پیوند شده مربوط به افــرادی هستند که فوت کرده اند اما تعداد کمی از آنها نیز متعلق به افــراد زنده هستند. برای بـیمــاران مبتلا به هپاتیت C، پیوند کـبـد یک درمــان محسوب نمی شود. درمــان با داروهای ضــد ویــروس معمولاً پس از پیوند کـبـد نیز ادامه پیدا می کند زیرا احتمال ایجاد عفونت هپاتیت C در کـبـد جدید نیز وجود دارد.
چشمانداز و پیشگیری از این بـیمــاری مـزمــن:
با توجه به مرکز کنترل و پیشگیری از بـیمــاریها (CDC)، حدود ۷۵ تا ۸۵ درصد از افــراد مبتلا به هپاتیت C، عفونت مـزمــن را ایجاد میکنند. واکسنی برای ویــروس وجود ندارد، اما ممکن است ویــروس را با مداخله زودهنگام و استفاده از داروهای ضــد ویــروسـی از بــدن پاک کنید. ازآنجاکه ویــروس میتواند به کـبـد آسیب برساند، مهم است که با اجتناب از مصرف الکل مراقبت از کـبـد خود را افزایش دهید و از پزشک خود بخواهید که داروها و مکملهای ایمن را تجویز کند. تمرین کردن رابطه جنسی امن و اجتناب از تماس با خــون میتواند به جلوگیری از ابتلا به ویــروس کمک کند. از مواد دارویی غیرقانونی استفاده نکنید و یا وسایل موردنیاز مراقبت شخصی مانند تیغ اصلاح، مسواک یا قیچی کوتیکول را بصورت مشترک استفاده نکنید. اگر میخواهید یک خراش یا خالکوبی انجام دهید، از یک مرکز معتبر استفاده کنید و مطمئن شوید که تجهیزات استریلیزه شده است.
عوارض:
عفونت هپاتیت C که ممکن است چندین سال طول بکشد می تواند موجب عوارض شدیدی شود مانند:
• سخت و زخم شدن بافت کـبـد (سیروز کـبـدی). ۲۰ تا ۳۰ سال پس از عفونت هپاتیت C، سیروز کـبـدی می تواند رخ دهد و عملکرد طبیعی کـبـد را مختل کند.
• سرطان کـبـد. تعداد کمی از افــراد مبتلا به هپاتیت C ممکن است دچار سرطان کـبـد شوند.
• نارسایی کـبـدی. کـبـدی که در اثر هپاتیت C به شدت آسیب دیده باشد ممکن است کارایی کافی را نداشته باشد.