پـروتــز چـشــم مصنوعی | از چـشــم مصنوعی چه می دانید؟
در اطراف ما آدمهایی هستند که به دلایلی چـشـمانشان را از دست دادهاند. شاید چند سال پیش، این افراد ناچار بودند که با این نازیبایی در چهرهشان کنار بیایند؛ ولی دنیای پزشکی امروز میتواند این زیبایی از دست رفته را به چـشــمها بازگرداند. چـشــم مصنوعی، پدیدهای است که با پیشرفتهایی که در چـشــم پزشکی صورت گرفته، میتواند زیبایی را به چهرهها بازگرداند. دلایل مختلفی وجود دارد که موجب میشود افراد، چـشــمان خود را از دست بدهند. گاهی چـشــم آنقدر آسیب میبیند که جراح مجبور میشود آن را تخلیه کند؛ مثلا چـشــم ممکن در اثر تومور و انواع سرطانها، تصادفات و جنگ تخلیه شود.
گاهی در اثر تصادفات و ضایعات، فقط بینایی چـشــم از دست میرود که قبلا توصیه میشد به دلیل حفاظت از آسیب چـشــم مقابل که سـالــم است، ظرف ۱۰ روز چـشــم نابینا تخلیه شود چون سیستم ایمنی بدن ممکن بود چـشــم دیگر را هم به سمت نابینایی پیش ببرد. ولی تحقیقات جدید نشان میدهد که میتوان به چـشــمها فرصت داد و در صورت صلاحدید و بررسی بینایی چـشــمها، میتوان اقدام به این جـراحــی کرد. از دیگر دلایل تخلیه و پـروتــز چـشــم می توان به ضربه، عفونت، ناهنجاریهای مادرزادی و بـیمــاریهای اکتسابی، آسیبدیدگی، آب سیاه، تومورهای چـشــم را میتوان نام برد.
پـروتــز چـشــم چیست؟
پـروتــز چـشــم مصنوعی ظاهر کـاســه چـشــم آسیب دیده را بهبود میبخشد. در صورتی که کل چـشــم خارج شود، پـروتــز چـشــمی مانع از این میشود که کـاســه چـشــم گسترش پیدا کرده و فضای خالی را پر کند. پـروتــز چـشــم بینایی فرد را بهبود نمیبخشد و پس از تخلیه چـشــم طبیعی و قرار دادن چـشــم مصنوعی، فرد با آن چـشــم قدرت بینایی ندارد. با کاشت پـروتــز متحرک متخلخل کروی سبب نتایجی خوب و با عوارض کمتر در جـراحــی کاشت پـروتــز در کـاســه چـشــم شده است. در پـروتــز چـشــم از دو ماده هیدروکسی آپانیت و پلیاتیلن اسـتفــاده میشود که پس از تخلیه چـشــم داخل چـشــم گذاشته میشود. عضلات خارج کره چـشــمی روی آن دوخته میشوند تا سبب حرکت طبیعی پـروتــز شود بعد از فروکش کردن التهاب پـروتــز چـشــم مصنوعی روی آن سوار میشود.
پـروتــز چـشــمی مشابه چـشــم دیگر فرد ساخته و تولید میشود. در حقیقت این پـروتــزهای چـشــم مصنوعی آنقدر طبیعی هستند که گاهی تشخیص اینکه کدام چـشــم طبیعی و کدام مصنوعی است – به خصوص در محیط بیرون و یا از فاصله دور – برای بیشتر مردم عادی دشوار است و ممکن است بسیاری از افراد متوجه این مسئله نشوند. نحوه سفارش این نوع پـروتــزها نیز بسیار آسان است و طی مراحلی اکولاریست چـشــم سـالــم فرد را بررسی و پس از فیتینگ (تطبیق سایز چـشــم مصنوعی که باید مشابه چـشــم طبیعی ساخته شود) و بررسیهای اولیه، پـروتــز چـشــمی مشابه چـشــم واقعی وی طراحی و تولید می شود. پس از چند هفته پـروتــز آماده و سپس نصب میشود.
افرادی که امروزه از پـروتــز چـشــم اسـتفــاده میکنند، میتوانند بار دیگر زیبایی چهره خود را بدست آورده و بار دیگر با اعتماد به نفس در سطح جامعه ظاهر شوند. اگر شما هم به هر دلیلی یکی از چـشــمهای خود را از دست دادهاید، میتوانید با اسـتفــاده از این روش براحتی بار دیگر همانند دیگران در جامعه مشغول فعالیتهای روزمره شوید و به جهان لبخند بزنید. چـشــم مصنوعی در داخل کره چـشــم قرار می گیرد و فقط برای افرادی مناسب است که بینایی خود را به دلیل بـیمــاری های خاص از دست داده باشند.
چرا از پـروتــز چـشــم اسـتفــاده می شود؟
پـروتــز چـشــم می تواند ظاهر کـاســه چـشــم آسیب دیده را بهبود بخشد. اکثر افراد پـروتــزهای چـشــم را به چـشــم بند و بانداژ ترجیح می دهند. اگر کل چـشــم حذف شود، ایمپلنت و پـروتــزها مانع از رشد بافت های موجود در سوکت چـشــم برای پر کردن فضای خالی می شوند. چـشــم مصنوعی نمی تواند بینایی را احیا کند. بعد از برداشتن چـشــم طبیعی و قرار دادن پـروتــز چـشــم، فرد هیچگونه قدرت بینایی در آن چـشــم نخواهد داشت.
هدف از اسـتفــاده پـروتــز چـشــم ایجاد ظاهر متعادل صورت و افزایش احساس راحتی در کـاســه ی چـشــم خالی است. هزاران سال است که پـروتــزهای چـشــم ساخته و اسـتفــاده می شوند. چـشــم های مصنوعی اولیه از خاک رس رنگ شده ساخته می شدند که به یک تکه پارچه متصل بودند. قرنها بعد، مردم شروع به ساختن چـشــمان مصنوعی کروی از شـیشــه کردند. امروز، چـشــم های مصنوعی دیگر کره های شـیشــه ای نیستند. در عوض، یک چـشــم پـروتــز شامل یک حفره متخلخل گرد است که به کـاســه چـشــم وارد شده و با بافت چـشــمی با نام ملتحمه پوشش داده می شود.
انواع پـروتــز چـشــم مصنوعی
در گذشته، پـروتــز چـشــم از جنس شـیشــه بود. امروزه، پـروتــز های چـشــم مصنوعی عموما از جنس آکریلیک پلاستیکی است.
پـروتــز چـشــم ساخته شده از شـیشــه مخصوص: ساخت چـشــم مصنوعی از شـیشــه ی مخصوص برای سالیان متمادی بدون بوجود آمدن هیچ مشکلی مورد اسـتفــاده قرار گرفتهاند. سطح این نوع چـشــم مصنوعی از پارچه آهاردار است و تحت دماهای بالا تولید میشود. ترکیبات سطح چـشــم مصنوعی یکی از دلایلی است که موجب میشود افراد پـروتــز چـشــم مصنوعی ساخته شده از شـیشــه را ترجیح دهند.
شـیشــه کرایولیت: بررسیهای علمی مزایای شـیشــهای کرایولیت را ثابت کردهاند. به دلیل روشهای تولید مخصوص، سطح این نوع چـشــم مصنوعی کاملا صاف است و از این رو نسبت به چـشــمهای پـروتــزی ساخته شده از مواد دیگر برتری دارد.در نتیجه، بـیمــاران به خوبی و به راحتی میتوانند این نوع چـشــمهای مصنوعی را مورد اسـتفــاده قرار دهند. این حقیقت امروزه توسط بررسیهای میکروسکوپی به اثبات رسیده است و برتری پـروتــز چـشــم مصنوعی ساخته شده از شـیشــه نسبت به مواد دیگر به تایید رسیده است.
ویژگیهای مرطوب کننده پـروتــز چـشــم ساخته شده از شـیشــه مخصوص، یکی از مزایای دیگر آن است. مایع اشک یک قشر نازک بین سطح چـشــم و بافت حدقه چـشــم به وجود می آورد که مانع از سایش میشود. شـیشــه کرایولیت در برابر اشک بسیار مقاوم است. پـروتــز چـشــم مصنوعی ساخته شده از جنس شـیشــه مخصوص درخشندگی بهتری دارد و چـشــم مصنوعی را طبیعیتر میکند، زیرا سطح چـشــم مصنوعی به صورت طبیعی توسط پلک مرطوب میشود. به همین دلیل، بـیمــارانی که از پـروتــز چـشــم اسـتفــاده میکند نیازی به اسـتفــاده از مایعات مرطوب کننده ندارند.
چـشــم مصنوعی چگونه ساخته میشود؟
حدود ۶ تا ۸ هفته پس از جـراحــی برداشت چـشــم، زمانی که تورم به اندازه کافی کاهش یافته و برای اندازهگیری بافت مناسب باشد، چـشــم پزشک اندازهای از کـاســه چـشــم میگیرد تا پـروتــز مناسب و هم اندازه را تهیه کند. برای بهبود ظاهر طبیعی چـشــم مصنوعی، معمولاً عنبیه و قسمت سفید چـشــم با دست رنگ میشوند و گاهی هم از چاپ دیجیتال اسـتفــاده میشود. بنابراین چـشــم جدید شما از چـشــم سـالــم غیر قابل تشخیص است، به جز اینکه به طور کامل مانند چـشــم دیگر حرکت نمیکند، و مردمک آن نیز در واکنش به نور تغییر نمیکند. معمولاً برای تهیهی چـشــم مصنوعی نیاز به چهار جلسه خواهد بود. چـشــم را بسته به برنامهی زمانی مورد نظر میتوان طی یک تا دو هفته تکمیل کرد.
انواع جـراحــی چـشــم
همانگونه که بیان شد، دو روش جـراحــی برای حذف چـشــم آسیب دیده وجود دارد. نوع جـراحــی شما در انتخاب پـروتــز چـشــم تأثیر خواهد گذاشت. دو روش عبارتند از:
اویسراسیون (evisceration):
در این روش قسمت ژله مانند داخل چـشــم خارج می شود. این کار از طریق برشی در جلوی چـشــم انجام می شود. اما این روش موجب حفظ بافت های زیر می شود:
چـشــم بیرونی
کـاســه چـشــم
انوکلئاسیون (enucleation):
در این روش، کل چـشــم (کره چـشــم) بریده شده و از کـاســه چـشــم خارج می شود.
پزشک بر اساس موارد زیر تصمیم خواهد گرفت که کدام روش برای شما مناسب تر است:
وضعیت چـشــم شما
میزان آسیب دیدگی چـشــم
شما می توانید پس از این مرحله به مدرسه یا محل کار بازگردید، اما باید از پانسمان جـراحــی خود مراقبت کرده و بعد از دو هفته برای کشیدن بخیه به پزشک خود مراجعه نمایید. بهبود کامل بعد از عمل می تواند به مدت سه تا چهار ماه به طول انجامد.
خـطــرات احتمالی و عوارض جانبی جـراحــی پـروتــز چـشــم
جـراحــی همیشه با خـطــراتی همراه است و جـراحــی بر روی چـشــم نیز از این قاعده مستثنی نیست. در موارد نادر، نوعی التهاب غیرمعمول به نام اپتالمیتیس سمپاتیک می تواند پس از جـراحــی اویسراسیون به چـشــم سـالــم شما آسیب برساند. اگرچه این التهاب عمدتاً قابل درمان است، اما می تواند به از بین رفتن دید چـشــم سـالــم منجر شود. همیشه خـطــر عفونت در محل جـراحــی وجود دارد. با این حال، عفونت ها نادر هستند و به راحتی با اسـتفــاده از قطره های آنتی بیوتیکی یا آنتی بیوتیک خوراکی درمان می شوند. پس از شروع به پوشیدن پـروتــز چـشــم، ممکن است که فرد در چـشــم خود بطور موقت ناراحتی یا سفتی تجربه نماید. اما با گذشت زمان، بـیمــار به پـروتــز عادت خواهد کرد.
چطور از پـروتــز چـشــم مراقبت کنیم؟
نگهداری پـروتــز چـشــم شما شامل مراقبت های حداقل، اما به طور منظم است. در اینجا چند نکته بیان شده است:
– یک بار در ماه از قسمت اکریلیک پـروتــز خود را خارج کنید و آن را با آب و صابون شستشو دهید. قبل از قرار دادن مجدد در کـاســه چـشــم خود آن را خشک کنید.
– می توانید با پـروتــز چـشــم خود بخوابید، مگر اینکه پزشک این کار را منع کند.
– چـشــم مصنوعی خود را با اسـتفــاده از وسیله طراحی شده برای این منظور در کـاســه چـشــم قرار دهید.
– پـروتــز اکریلیک را زیاد در نیاورید.
– از قطره های چـشــم بر روی پـروتــز اکریلیک خود را اسـتفــاده کنید.
– در صورت لزوم پـروتــز اکریلیک را برای تمیز کردن از مواد اضافه شستشو دهید.
– پـروتــز خود را سالانه با مراجعه به پزشک جلا دهید.
– پـروتــز خود را یکبار در هر پنج سال یا در صورت لزوم زودتر تعویض نمایید.