علت آفت دهان چیســت و چگونه درمان مــیشــود؟
آیـا مــیدانید علت آفت دهان چیســت؟ یـا چه راه هایی برای درمان آن وجود دارد؟ راهکارهایی وجود دارد که اگر دچار آفت دهانی شدید، از آنها برای درمان سریع آفت اســتفاده کنید. راههای متعددی برای درمان آفت دهان وجود دارد که در ادامهی این نوشته به آنها خواهیم پرداخت.
آفت دهان مشکلی اســت که ممکن اســت منشأ ارثی داشته بــاشد یـا توسط یک عامل محیطی مشترک مانند یک نوع مادهی غذایی خاص و آلرژیزا بروز کند. شاید خیلی از ما این موضوع را ندانیم، اما متأسفانه زنان در طول عمرشان بیشتر از مردان دچار آفت دهان مــیشــوند. چه خوشمان بیـاید یـا نه آفت دهانی، عارضهای اســت که هر فردی در هر سنی ممکن اســت به آن دچار شــود و بسیـار آزاردهنده خواهد بود.
آفت دهان چیســت؟
آفت دهانی درواقع زخمــی سطحی، کوچک و خوشخیم اســت که معمولا در بــافت نرم داخل دهان یـا لبها، زیر زبــان و روی غشاء لثه ایجاد مــیشــود. آفت دهان را زخم آفتی هم مــیگویند. اغلب اندازهی این نوع زخم از یک سانتیمتر تجاوز نمــیکند.
آفت دهان معمولا زخمــی گرد یـا بیضی شکل، سفید یـا زردرنگ اســت که دورتادور آن قرمز شده بــاشد. ممکن اســت مدت کوتاهی پیش از آنکه دچار آفت دهانی شــوید، محیط دهانتان دچار سوزش یـا خارش شــود. از طرفی، بــاید بدانید که آفت دهانی برخلاف تاولهایی که در اثر تب شدید در دهان ایجاد مــیشــود یـا زخمهای بــا منشاء سرماخوردگی مانند تبخال، هرگز خارج از دهان ایجاد نشده و به هیچوجه مسری نیســتند. بــا اینحال، این نوع زخم مــیتواند بسیـار دردناک بــاشد یـا بسوزد؛ بهویژه هنگام غذاخوردن یـا صحبتکردن.
درمان طبیعی آفت دهان در منزل
همانطور که پیش از این هم اشاره شد، اغلب آفتهای دهانی بسیـار کوچک هســتند و معمولا خودبهخود در عرض یک یـا دو هفته برطرف مــیشــوند، اما حتی آفتهای دهانی بسیـار کوچک هم معمولا هفت تا ده روز طول مــیکشد تا از بین بروند و دردشان در تمام این مدت فرد مبتلا را آزار خواهد داد.
خوشبختانه روشهای طبیعی زیـادی برای کاهش درد آفت دهان و بهبود سریعتر آن وجود دارد. ما سعی مــیکنیم این روشهای درمانی طبیعی و خانگی را به شما معرفی کنیم:
1. یخ
سردی یخ، درد و تورم آفت دهان را کمتر می کند
وقتی دچار آفت دهان مــیشــوید، مکیدن مکعبهای کوچک یخ بــاعث تسکین و کاهش سوزش و التهاب زخم مــیشــود. سردی یخ، جریـان خونرسانی به آفت دهان را کاهش مــیدهد؛ در نتیجه درد و تورم آفت هم کمتر مــیشــود.
2. به خوراکیهایی که مــیخورید، دقت کنید
غذاهای سفت و خشک (مانند نان تســت یـا تهدیگهای سفت) که ممکن اســت دهانتان را زخم کند، غذاهای تند و تحریککننده و موادغذایی اسیدی (مانند آبپرتقال) که التهاب را بیشتر مــیکند، نخورید. مصرف هرکدام از این نوع موادغذایی مــیتواند بــاعث شــود آفت دهانی دردناکی را تجربه کنید.
3. مکملهای ویتامــین B
براساس مطالعات انجام شده، مصرف مکمل زیرزبــانی ویتامــین B12، حتی در افرادی که بــا کمبود این ویتامــین مواجه نیســتند، مانع از بــازگشت مجدد آفت دهانی مــیشــود. مقدار ۱۰۰۰ مــیکروگرم (۱مــیلیگرم) ویتامــین B۱۲ که دوبــار در روز به مدت ۶ ماه مصرف شــود، مفید بوده اســت.
4. مصرف مکملهای آهن
درصورت تشخیص کمبود آهن در رژیمغذایی فرد، مصرف این مکملها بــا نظر پزشک، مــیتواند کمککننده بــاشد.
5. ماســت
نرمــی و خنکی ماســت به کمترشدن درد ناشی از آفت کمک مــیکند
مصرف ماســت پروبیوتیک بــا کیفیت، برای آفت دهان بسیـار مفید اســت. پروبیوتیک مانند یک صافی عمل مــیکند و فقط به بــاکتریهای مناسب اجازهی حضور در دهان مــیدهد. اینکار بــاعث آرامترشدن زخم و بهبود آفت دهان مــیشــود. ازطرفی، نرمــی و خنکی ماســت به کمترشدن درد ناشی از آفت کمک مــیکند.
6. شیرینبیـان
مطالعات نشان مــیدهد افرادی که دچار آفت دهان بوده و روزی ۴ بــار از دهانشــویهی شیرینبیـان اســتفاده کردهاند، درد کمتری را تجربه مــیکنند. تقریبــا بین ۵۰ تا ۷۵ درصد این افراد همان روز اول علائم بهبودی را مشاهده کردهاند و طی سه روز بعد تقریبــا بهیود کامل یـافتهاند. برای تهیهی این دهانشــویه، نصف قاشق چایخوری عصارهی شیرینبیـان را بــا ۱/۴ فنجان آب گرم مخلوط کرده و ۴ مرتبه در روز دهانتان را بــا این دهانشــویه بشــویید.
خوردن یک تا دو عدد قرص شیرینبیـان ۲۰۰ مــیلیگرمــی در روز، به کاهش درد کمک مــیکند. از چای کیسهای شیرینبیـان که در بــازار موجود اســت، اســتفاده کنید. یک چای کیسهای شیرینبیـان را ۱۰ دقیقه روی آفت دهان قرار دهید، حتما نتیجهی مثبتی خواهید گرفت.
7. سرکه سیب
سرکه سیب و آب گرم را بــا هم مخلوط کنید و از آن به عنوان یک دهانشــویهی روزانه برای ناپدید شدن آفت دهان بهرهمند شــوید. سرکهی سیب حاوی اسید اســتیک اســت که مــیتواند بــاکتریهای خطرناک و بد را از بین ببرد و درعینحال رشد بــاکتریهای مفید و خوب را افزایش دهد. این دهانشــویهی کاملا دردســترس، به عنوان یک آنتیبیوتیک طبیعی مــیتواند برای آفت دهان بسیـار پرکاربرد بــاشد.
8. آب اکسیژنه
نگران نبــاشید هر چند نام آب اکسیژنه و به کار بردن آن در محیط دهان ممکن اســت، شما را بترساند، اما اگر آباکسیژنه و آب را بــا هم مخلوط کنید و بــا یک گوش پاککن این محلول را روی آفت دهان بمالید، بسیـار مفید اســت. اگر۱/۴ فنجان آباکسیژنه، ۱/۴ فنجان آب، ۱ قاشق چایخوری جوششیرین و نمک را بــا هم مخلوط کنید، محلولی که به دســت مــیآید یک دهانشــویهی قویتر برای بهبود آفت دهان خواهد بود. دقت کنید که تا یک ساعت بعد از اســتفاده از این محلول برای آنکه جواب بهتری بگیرید و همچنین مشکلی هم نداشته بــاشید، چیزی نخورید و ننوشید.
9. چای
یکی از بهترین گیـاهانی که مــیتوانید برای تسکین درد آفت دهان از آن اســتفاده کنید، چای سیـاه اســت. پس اگر دچار آفت دهان شدید، چای کیسهای را مســتقیم روی آفت دهان قرار دهید تا دردتان آرام شــود. مــیتوانید چای سردشده را نیز بهعنوان دهانشــویه غرغره کنید. «تانن» موجود در چای تأثیر مثبتی برای التیـام آفت دهان دارد.
10. موادغذایی فاقد گلوتن
بــا توجه به مواردی که دربــارهی علل بروز آفت دهان پیشتر به آن اشاره کردیم؛ اگر جزو کسانی هســتید که فکر مــیکنید زیـاد دچار آفت دهان مــیشــوید و دلیلش این اســت که بدن شما نمــیتواند گلوتن را تحمل کند، بهتر از پزشکتان بخواهید برای شما تســت بیماری سلیـاک تجویز کند تا منشأ واقعی مشکل شما مشخص شــود. اگر واقعا بــا گلوتن مشکل داشته بــاشید مصرف مواد غذایی فاقد گلوتن مــیتواند سیســتم دفاعی بدنتان در برابر بروز آفت دهان را تقویت کند.
11. مکمل زینک(روی)
کمبود روی مــیتواند بــا آفت دهان مرتبط بــاشد. بنابراین مصرف مکمل روی مــیتواند مشکل را حل کند. اما بــاید یـادتان بــاشد؛ مصرف طولانیمدت قرص زینک بــاید حتما تحت نظر پزشک بــاشد.
آزمایشات اولیهی انجام شده در این زمــینه نشان مــیدهد: مصرف روزانهی مکملهای حاوی ۱۵۰ مــیلیگرم روی، تعداد دفعات آفتزدن را از ۵۰ درصد به ۱۰۰ درصد کاهش مــیدهد. افراد مورد آزمایش قرار گرفته که دارای کمبود روی بودند، بــا انجام این تســت پیشرفت قابل توجهی در بهبود آفت دهان تجربه کردند. مصرف یک مکمل روی خوب و بــا کیفیت یک یـا دو بــار در روز یکی از آسانترین راههای کمک به بهبود آفت دهان محسوب مــیشــود.
12. اجتناب از مصرف سدیم لاریل سولفات
سعی کنید خمــیردندانها و دهانشــویههای حاوی «سدیم لاریل سولفات» را بهطور کامل کنار بگذارید. این نوع مواد به ایجاد و تکرار آفت دهان کمک مــیکند. در همــین زمــینه مطالعهای در کشــور نروژ انجام شده که نشان مــیدهد: «سدیم لاریل سولفات» اثراتی برلایههای اساسی غشاء داخلی دهان دارد که موجب شیوع مجدد آفت دهان در فرد مبتلا مــیشــود.
13. جوششیرین
درمان آفت دهان با جوش شیرین
از آنجا که جوش شیرین مادهای قلیـایی اســت، اسیدهایی را که بــاعث ایجاد درد و سوزش در هنگام آفت دهان مــیشــوند، خنثی مــیکند. از طرفی،جوششیرین بــا از بینبردن بــاکتریها، موجب بهبود سریعتر آفت دهان مــیشــود. یک قاشق چایخوری جوششیرین را در نصف لیوان آب گرم حل کنید و دهانتان را بــا این محلول بشــویید.
14. آلوئه ورا
از آنجاییکه مادهی ژلهای درون برگهای آلوئه ورا، به تسکین درد و بهبود زخمها کمک مــیکند، بهعنوان گیـاه کمکهای اولیه شناخته مــیشــود. بــا یک گوشپاککن آفت دهان و محیط اطراف آن را خشک کنید، سپس برگ آلوورا را برش داده و ژل آلوورا را مســتقیما روی آفت دهان بگذارید و هر چندبــار که لازم اســت این کار را تکرار کنید.
15. شیرمنیزیم( منیزیم هیدروکسید)
مقدار کمــی از این مایع شیری رنگ، ملین و آنتیاسید را بردارید و دهانتان را بــا آن بشــویید، آن وقت مــیبیند که چگونه خواص آنتیاکسیدانی منگنز، اسیدهایی را که دلیل سوزش آفت دهان هســتند، خنثی مــیکند. حتی مــیتوانید این ماده را مســتقیم توسط یک گوشپاککن ۳ تا ۴ بــار در روز روی آفت دهان بمالید. ترکیب دیگری که حتی مــیتواند تأثیر بیشتری هم داشته بــاشد، مخلوط یک قاشق چایخوری شیر منیزیم و مادهی ضدآلرژی «دیفن هیدرامــین» اســت.
16. مریم گلی
مریم گلی گیـاهی اســت که ویروس و بــاکتریها را مــیکشد و التهاب را کم مــیکند. دو قاشق چایخوری مریمگلیِ خشک را در یک فنجان آبجوش خیس کنید و بگذارید سرد شــود. از این محلول مــیتوانید بهعنوان دهانشــویه ۲ تا ۳ بــار در روز اســتفاده کنید. حواستان بــاشد حتما محلول به خوبی آفت دهان را شســتشــو دهد.
17. آنتیاسیدها
اســتفاده از قرصهایی جویدنی مانند «پپتوبیسمول» (بیسموت ساب سیترات Pepto-Bismol)، «تامس» (Tums) و «رولایدز» (Rolaids) چه زمانی که جویده شــود و چه زمانی که روی آفت قرار مــیگیرد، تازمانیکه کاملا حل شــود، مــیتواند کمککننده بــاشد. درد و سوزش آفت دهان ناشی از اسیدها و آنزیمهای گوارشی اســت که روی بــافت دهان تأثیر مــیگذارد، پس اســتفاده از این قرصهای آنتی اسیدی مؤثر اســت، البته بــاید توجه داشته بــاشید که مــیزان مصرف این داروها بــاید تحت نظر پزشک بــاشد.
18. آبنمک
این محلول ساده و دردســترس که بسیـار پرکاربرد اســت، برای بهبود آفت دهان هم مــیتواند بسیـار مؤثر بــاشد. ۳۰ ثانیه شســتشــوی دهان بــا محلول آب نمک بــا بــالابردن غلظت کلرید سدیم و جمعکردن آب غشاء اطراف آفت دهان به بهبود آبسهها و زخمهای بــازی مانند آفت دهان کمک مــیکند.
19. ویتامــین E
یک کپسول ویتامــین E را بــاز کنید و مایع داخل آن را روی آفت دهان بگذارید. روغن حاوی ویتامــین E مانند یک پوشش روی زخم را مــیپوشاند و مانع از عفونت آن مــیشــود و این به روند بهبود و درمان سریعتر آفت دهانی کمک مــیکند.
20. سایر ویتامــینها
دانشمندان معتقدند که بهعنوان مثال «لسیین» که یک اسیدآمــینه اســت، برای درمان آفت دهان مورد نیـاز اســت. یعنی اگر روزانه ۳ بــار و هر بــار ۵۰۰ مــیلیگرم «لسیین» مصرف کنید، دردتان بهبود مــییـابد و صد البته مصرف این ماده بــاید بــا تجویز پزشک بــاشد. ازسویی دیگر، ویتامــین C هم یکی از آن مکملهایی اســت که ممکن اســت در ترمــیم غشاء مخاطی دهان مؤثر بــاشد. چون مصرف مواد خوراکی و مخصوصا مــیوههای حاوی این ویتامــین، در بسیـاری افراد آفت دهان را بهبود مــیدهد، بهتر اســت از مکمل این ویتامــین اســتفاده کرد. پس بــا مشاورهی پزشک، ۳ بــار در روز ۱۰۰۰مــیلیگرم مکمل ویتامــین C مصرف کنید.
علت آفت دهان
علت آفت دهان هنوز بهطور دقیق و بهدرســتی شناخته نشده اســت، اما آنچه مشخص اســت این اســت که عوامل متعددی مــیتواند بــاعث بروز آفت دهان شــود. گاز گرفتن ناگهانی لب یـا گونه از داخل، حساسیت غذایی (غذاهای تند، اسیدی یـا حاوی گلوتن)، تمــیزکردن بیشازحد معمول دندانها، آسیب هنگام درمانهای دهان و دندان، اســتفاده از خمــیردندان یـا دهانشــویههای دارای لوریل سولفات سدیم، اســترس، تغییرات هورمونی یـا وجود بــاکتری موسوم به «هلیکوبــاکتر پیلوری» (همان بــاکتری که عامل زخمهای پپتیک اســت)، همهی اینها مــیتوانند بــاعث ایجاد آفت دهان شــوند. از طرفی اعتقاد بر این اســت که کمبود ویتامــینهای گروه B، روی، فولات (اسیدفولیک) و آهن مــیتوانند بــاعث ایجاد و پیشرفت آفت دهان شــوند.
انواع آفت دهان و علائم آنها
علائم آفت دهان
۱. آفت دهانی کوچک
– شایعترین نوع آفت دهان اســت؛
– معمولا کوچک، بیضی شکل بــا لبههای قرمزرنگ اســت؛
– مــیتواند بسیـار دردناک بــاشد؛ بهویژه در هنگام خوردن؛
– در عرض یک تا دو هفته بدون آنکه اثری از زخم آن برجای بماند، بهبود مــییـابد.
2. آفت دهانی بزرگ
– به اندازهی آفت دهانی کوچک شایع نیســت؛
– در این نوع آفت، معمولا زخمها مرز مشخصی دارند، اما اگر خیلی بزرگ بــاشند، مــیتوانند لبههای نامنظم و غیرعادی داشته بــاشند؛
– از زخمهای کوچک، عمــیقتر و بزرگتر هســتند؛
– مــیتوانند بسیـار دردناک بــاشند؛
– درمان آن ممکن اســت تا شش هفته طول بکشد و جای زخمش ممکن اســت، بــاقی بماند.
3. آفت دهانی شبه تبخال (هرپتیفرم Herpetiform )
– این نوع آفت دهان معمولا رایج نیســت و بیشتر در افراد مسن رخ مــیدهد؛
– این نوع آفتها معمولا کوچک هســتند، اما بهصورت خوشهای از ۱۰ تا ۱۰۰ زخم خیلی کوچک ظاهر مــیشــوند. گاهی اوقات هم ممکن اســت این نوع آفت به شکل یک زخم بزرگ بــا لبههای نامنظم بروز کند؛
– معمولا جای زخم این نوع آفت نمــیماند و در عرض یک تا دو هفته بهبود مــییـابد.
بهطور کلی سندرم آفت دهان ممکن اســت علائم رایجی مانند موارد زیر را نیز داشته بــاشد:
– تب
– ناراحتیهای عمومــی و ناخوشایند
– تورم غدد لنفاوی
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
یـادتان بــاشد درصورتیکه آفت دهان شما بــا علائم بــالینی مانند تب، اسهال، سردرد یـا بثورات پوســتی همراه بود یـا حس کردید زخمهای ناشی از آفت غیرمعمولی و بزرگ هســتند و بیشتر از دو هفته طول کشیده و بهطور کامل خوب نشده اســت یـا زیـاد دچار آفت دهان مــیشــوید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
تکرار دفعات آفت دهان بهخصوص اگر قبل از به وجود آمدن آن دچار مشکل یـا التهاب در دهان شــوید، ممکن اســت دلایل دیگری داشته بــاشد که ممکن اســت خطرناک بــاشد. مــیتوانید از دندانپزشکتان هم کمک بگیرید تا شاید اگر دندانی در دهانتان شکســته یـا تیز اســت و دهانتان را زخم مــیکند آن را معالجه کند.