علل و درمان پوسیدگی دندان
پوسـیدگـی دنــدان
علل و درمان پوسیدگی دندان
پوسـیدگـی نوعی خــرابـی دنــدان است و زمانی اتفاق می افتد که مـیکـروبها ی (باکـتریـها) دهــان، اسید های خورنده تولید کنند که موجب تجزیه دنــدان شوند و رفته رفته موجب ایجاد سوراخی در دنــدان می شوند که به آن کرم خوردگی دنــدان نیز می گویند.اگر پوسـیدگـی دنــدان به موقع درمـان نشود، می تواند موجب درد، عفونت و از دست رفتن دنــدان شود.
بیماریهای دنــدان از کرم خوردگی تا سرطان متنوع هستند و سالانه موجب ایجاد درد و مشکلات زیادی برای میلیون ها آمریکایی می شوند. حتی آزاردهنده ترینشان نیز قابل پیشگیری است. پوسـیدگـی دنــدان در جهان به خصوص میان کـودکـان بسیار فراگیر است. این بیماری از سن پایین شروع شده و حدود یک چهارم کـودکـان ۲ تا ۵ سال و نصف نوجوانان ۱۲ تا ۱۵ سال آمریکایی به آن مبتلا هستند.
کـودکـان قشر فقیر جامعه بیشتردر معرض این بیماری هستند. در حدود نصف افراد ۶ تا ۱۹ سال که فقیر هستند، دنــدان های پوسیده دارند. به غیر از درد و دیگر ناکارآمدی هایی که خــرابـی دنــدان به همراه دارد، کرم خوردگی هایی که درمـان نشوند می توانند منجر به لاغری، ضعف ظاهری، غیبت از مدرسه و دیگر کار های اجتماعی شوند. این عوامل می توانند به شدت در موفقیت یک کــودک در زندگی تاثیر منفی بگذارند.
پوسـیدگـی دنــدان همچنین معضلی برای بزرگسالان محسوب می شود به طوری که بیش از ۹۰% افراد بالای ۴۰ سال به آن مبتلا هستند. یک چهارم افراد بالای ۶۰ سال تمام دنــدان های خود را برای همیشه از دست داده اند و این به علت تاثیر پوسـیدگـی روی عزت نفسشان و درگیر شدن در مشکلات تغذیه ای است.
محل های شایع پوسـیدگـی دنــدان
پوسـیدگـی تمام سطوح دنــدان را یکسان مبتلا نمی کند. بلکه بعضی از سطوح دنــدانها به علت وضعیت خاصی که دارند بیشتر دچار پوسـیدگـی می شوند. این سطوح عبارتند از:
شیارهای سطح جونده: سطح جونده دنــدانهای آسیا شیارهای باریک و عمیقی دارد که محیط مناسبی برای زندگی و رشد مـیکـروبها فراهم نموده و دنــدان از این محل دچار پوسـیدگـی می گردد.این امر بخصوص در مورد دنــدانهای آسیا بیشتر رخ می دهد و موجب پوسـیدگـی زودرس آنها می شود.
سطوح بین دنــدانی: این ناحیه نیز به دلیل عدم نفوذ موهای مسواک قابل تمیز کردن نیست بنابراین از نواحی مستعد پوسـیدگـی و بیماری لثه بشمار می آید.
طوق دنــدان یا ناحیه اتصال لثه با دنــدان: تجمع مـیکـروبها معمولاً در این ناحیه موجب بیماری لثه نیز می شود.
مسبب پوسـیدگـی دنــدان چیست؟
باکـتریـها و غذا ها می توانند موجب پوسـیدگـی شوند. ماده ای چسبنده و شفاف به نام پلاک (Plaque) مدام روی دنــدان ها و لثه در حال ساخته شدن است. پلاک شامل باکـتریـهایی است که از قند موجود در مواد غذایی تغذیه می کنند.
زمانیکه این باکـتریـها تغذیه می کنند، اسید تولید کرده و در طول زمان این اسید ها مینای دنــدان را تخـریـب و موجب پوسـیدگـی می شوند.
عواملی که شما را بیشتر در معرض پوسـیدگـی دنــدان قرار می دهند عبارتند از:
– مسواک نزدن و عدم استفاده مداوم از نخ دنــدان و همچنین عدم مراجعه به دنــدانپزشک برای چکاپ و تمیز کردن دنــدانها.
-خــوردن غذاهایی که قند و کربوهیدرات فراوان دارند که باکـتریـهای دهــان از آنها تغذیه می کنند.
– عدم دریافت فلوراید کافی که موجب مقاومت دنــدان در برابر اسید های تولید شده توسط پلاگ شده و مانع پوسـیدگـی دنــدان ها می شود. این ماده به بسیاری از منابع آب شهری افزوده می شود.
– کمبود بزاق دهــان: بزاق موجب شستن قند و غذا های مضر می شود و به این ترتیب از پوسـیدگـی دنــدان ها جلوگیری می کند. خشکی دهــان می تواند به علت بیماری هایی مانند زرستومی(Xerostomia)(خشکی دهــان) یا سندروم شوگرین (سندروم خشکی چشم و دهــان)(Sjögren’s syndrome)، مصرف بـرخـی داروها و نفس کشیدن از دهــان باشد. افراد مسن تر بیشتر دچار خشکی دهــان می شوند.
– دیابت داشتن.
– استعمال دخانیات و استفاده از مواد مخدر جویدنی و یا بودن در معرض دود سیگار.
نشانه های پوسـیدگـی دنــدان
تغییر رنگ مینای دنــدان؛ در محل پوسـیدگـی مینا قهوه ای یا سیاه رنگ می شود.
سوراخ شدن دنــدان در محل پوسـیدگـی؛ گاهی میزان این تخـریـب کم است و فقط با معاینه دقیق مشخص می شود و گاهی مقدار زیادی از دنــدان از بین می رود، به طوری که شخص فکر می کند دنــدان او شکسته است.
حساس بودن یا درد گرفتن دنــدان در موقع خــوردن غذاهای سرد، گرم، ترش و شیرین.
حساس بودن دنــدان یا درد گرفتن دنــدان وقتی که دنــدانها را روی هم فشار می دهیم.
بوی بد دهــان می تواند به عـلل مختلف ایجاد شود که یکی از علتهای آن پوسـیدگـی دنــدانها است.
گیر کردن مواد غذایی بین دنــدانها و پاره شدن نخ دنــدان؛ پوسـیدگـی بین دنــدانی می تواند موجب گیر کردن مواد غذایی بین دنــدانها و پاره شدن نخ دنــدان هنگام استفاده شود.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
شما ممکن است از وجود کرم خوردگی در دنــدانتان مطلع نباشید. از این رو مراجعه مداوم به دنــدانپزشک، حتی زمانی که احساس درد نمی کنید برای چکاپ شدن دنــدان هایتان لازم است. با این وجود به محض احساس دنــدان درد یا دهــان درد به دنــدانپزشک خود مراجعه کنید.
عواملی که احتمال پوسـیدگـی را بالا می برند
همه آنهایی که دنــدانی دارند در معرض کرم خوردگی دنــدان هستند اما عوامل زیر می تواند این احتمال را افزایش دهد:
محل دنــدان
دنــدان های عقبی(آسیاب و آسیاب کوچک) بیشتر دچار پوسـیدگـی می شوند. این دنــدان ها دارای شیارها، حفره ها و شکاف های بسیاری بوده و چندین ریشه دارند که همه این عوامل موجب جمع شدن ذرات غذا می شوند. در نتیجه تمیز نگه داشتن این دنــدان ها نسبت به دنــدان های جلویی که دسترسی آسانی دارند دشوار تر است.
بـرخـی غذاها و نوشیدنی ها
خـوراکـی هایی که برای مدت طولانی به دنــدان می چسبند مانند: شیر، عسل، بستنی، شکر، نوشابه، میوه خشک، کیک، کلوچه، آبنبات های سفت و نعناع، غلات خشک، و چیپس. احتمال اینکه این خـوراکـی ها موجب پوسـیدگـی شوند بسیار بیشتر از غذاهایی است که به آسانی توسط بزاق شسته می شوند.
خــوردن مداوم تنقلات و نوشیدنی
وقتی به طور پیوسته نوشیدنی های شیرین بنوشید، در واقع به باکـتریـهای دهــان سوخت لازم برای تولید اسید هایی که به دنــدان حمله می کنند و آن را از بین می برند، را می دهید. اگر در طول روز نوشابه یا دیگر نوشیدنی های اسیدی می نوشید، موجب می شود در دهــانتان پیوسته وانی از اسید تولید شود.
غذا دادن به کـودکـان هنگام خواب
اگر به کـودکـانتان هنگام خواب شیشه ی شیر، آبمیوه، غذای مخصوص و یا دیگر مایعات قندی می دهید، این مواد در طول ساعات خواب کــودک روی دنــدان ها مانده و باکـتریـها از آنها تغذیه می کنند. به این آسیب اغلب “پوسـیدگـی دنــدان توسط شیشه ی بچه” می گویند.
مسواک نزدن به موقع
درصورتیکه بعد از هر وعده غذایی دنــدان هایتان را تمیز نکنید پلاک به سرعت تشکیل شده و اولین مرحله پوسـیدگـی رخ می دهد.
عدم استفاده از فلوراید
فلوراید، یک ماده معدنی طبیعی است، که از کرم خوردگی های دنــدان جلوگیری کرده و حتی می تواند پوسـیدگـی هایی که در مراحل ابتدایی هستند را نیز از بین ببرد. با توجه به مزایای فلوراید، این ماده به بسیاری از منابع آب شهری افزوده می شود؛ همچنین در خمیر دنــدان ها و دهــان شویه ها استفاده می شود. اما بطری های آب معدنی معمولا حاوی فلوراید نیست.
سن افراد
در آمریکا ،کرم خوردگی های دنــدان در میان کـودکـان و نوجوانان شایع است. افراد مسن نیز در خطر این بیماری هستند. دنــدان ها ممکن است در طول عمر تخـریـب شوند و لثه ها تحلیل بروند که موجب آسیب پذیری دنــدان در برابر پوسیدن ریشه ها می شود. افراد مسن تر ممکن است از داروهایی استفاده کنند که موجب کاهش تولید بزاق دهــان و افزایش خطر پوسـیدگـی دنــدان شوند.
خشکی دهــان
علت خشکی دهــان کمبود بزاق است که این ماده با شستن پلاک و مواد غذایی از پوسـیدگـی دنــدان جلوگیری می کند. همچنین ماده ای در بزاق دهــان وجود دارد که با اسید هایی که توسط باکـتریـها ساخته می شوند، مقابله می کند. بـرخـی داروها، شرایط خاص پزشکی، پرتو افشانی به سر و گردن(رادیولوژی) و بـرخـی دارو های شیمی درمـانی می توانند با کم کردن بزاق و خشک کردن دهــان، خطر کرم خوردگی دنــدان را افزایش دهند.
پرکردگی های دنــدان و بـرخـی دستگاه های دنــدان پزشکی
در طول سال های متوالی پرکردگی های دنــدان می توانند موجب تضعیف، از بین رفتن و به وجود آمدن لبه های ناهموار در دنــدان شوند. این به پلاک این امکان را می دهد تا راحت تر ساخته شده و از بین بردنش دشوارتر باشد. دستگاه های دنــدان پزشکی هم می توانند با دنــدان درست جفت نشده و به پوسـیدگـی اجازه رشد در بین خود را بدهند.
سوزش معده
سوزش معده و یا بیماری ریفلاکس معده می تواند موجب جاری شدن اسید معده در دهــان (رفلاکس) شود و این می تواند مینای دنــدان را از بین ببرد و موجب تخـریـب قسمت عمده ای از دنــدان شود. این تخـریـب، قسمت بیشتری از دنتین را در معرض باکـتریـها قرار می دهد که خود موجب پوسـیدگـی می شود. ممکن است دنــدان پزشکتان به شما پیشنهاد دهد تا به یک متخصص گوارش برای ریفلاکس معده تان مراجعه کنید.
اختلالات تغذیه
بی اشتهایی و bulimia (پرخوری) می تواند منجر به فرسایش قسمت عمده ای از دنــدان و کرم خوردگی شود. اسید معده حاصل از استفراغ های مکرر (پاکسازی)، دنــدان ها را شسته و موجب تحلیل مینای دنــدان می شود. اختلالات تغذیه ای نیز می تواند تولید بزاق را مختل کند.
پیشگیری
برای پوسـیدگـی های دنــدان علاوه بر ساختار دنــدان که به صورت ژنیتیکی تعیین می گردد ، وجود محیط مناسب و مـیکـروب های پوسـیدگـی زا نیز ضروری است.
• اولین قدم برای پیشگیری از پوسـیدگـی دنــدان تغذیه ی مناسب است . تغذیه ی مناسب به معنا ی عدم استفاده یا کم کردن ، مواد پوسـیدگـی زا بر روی دنــدان است .
• دومین قدم برای این منظور ، رعایت بهداشت دهــان و دنــدان و استفاده از مسواک و نخ دنــدان بـصورت منظم و روزانه می باشد.
• قدم سوم قرار دادن دنــدان ها در مجاوت فلوراید می باشد. ( با توجه به تحقیقات گسترده ای که اخیرا صورت گرفته است ، وجود فلوراید در ساختار دنــدان می تواند موجب استحکام دنــدان نسبت به اسید های تخـریـب کننده ی دنــدان و بالا بردن مقاومت دنــدان ها در برابر پوسـیدگـی شود. )
• قدم چهارم برای پیشگیری از پوسـیدگـی دنــدان ها حذف محل مناسب برای لانه گزینی مـیکـروب های پوسـیدگـی زا است . دنــدان های آسیاب به خصوص اولین دنــدان آسیای بزرگ دائمی ، دارا ی شیارهای عمیقی است و این شیار ها به راحتی با مسواک تمیز نمی شود ، به همین خاطر مواد غذایی و مـیکـروب های پوسـیدگـی زا به راحتی در این نقاط جای می گیرند . برای جلوگیری از پوسـیدگـی این نقاط و پرکردن لانه ی مـیکـروب ها می توان از مواد شیار پوش ( فیشورسیلنت ) استفاده کرد.
چرا بعضی از افراد با آنکه همیشه مسواک می زنند باز هم دچار پوسـیدگـی دنــدان می شوند؟
بسیاری از بیماران بوده اند که وقتی به کلینیک دنــدان پزشکی مراجعه می کنند اعلام کرده اند با آنکه همیشه مسواک می زنند و از نخ دنــدان استفاده کرده اند اما باز هم دچار پوسـیدگـی های دنــدانی شده اند.
علت این پوسـیدگـی ها معمولا به خاطر عادت داشتن به یک یا چند مورد از کارهای زیر است :
• بطور مرتب آدامس جویدن
• مرتب مواد قندی در دهــان خود داشته است
• به طور مرتب از نوشابه های گاز دار استفاده می کرده ( نوشابه های گاز دار دارای قند و اسید زیادی هستند )
• یا اینکه به طور مرتب از آب نبات ، شربت یا کلا موادی که قند دارد استفاده می کرده اند.
• به دنــدانپزشک خود برای تمیزکاری و معاینه دهــان بـطور مداوم مراجعه کنید.
درمـان پوسـیدگـی دنــدان:
حتی سالم ترین و مراقبت کننده ترین فرد هم ممکن است در طول عمرش ۱-۲ دنــدانش کمی خــراب شود. حتی دنــدانـپزشک شما هم دنــدان خــراب دارد، پس داشتن پوسـیدگـی دنــدان جای نگرانی ندارد.
نکته کلیدی این است که آن ها را زودتر پیدا کرده و درمـان کنید تا هنوز وضعشان بدتر نشده است.
اساسی ترین شکل درمـان برای یک کرم خوردگی، پر کردنش است، قسمت پوسیده شده دنــدان کنده می شود و با یک پر کننده قوی از رزین کامپوزیت، چینی، نقره، طلا، یا آمالگام جایگزین می شود.
درمـان حفره های گسترده تر شامل تکنیک های پیشرفته مانند تاج ها و کانال های ریشه ای است.
پر کردن مانع از رشد حفره می شود. بنابراین اگر علائم پوسـیدگـی دنــدان دارید، فوری به دنــدان پزشکی بروید.
اغلب ما از دوران کــودکی در درباره اهمیت مراقبت از دنــدان چیزهایی را یاد گرفته ایم. با این حال، بزرگسالان نیز می توانند پوسیگی دنــدان داشته باشند.
در حالی که مردم عموماً فکر می کنند که کرم خوردگی ها اغلب بر روی کـودکـان تاثیر می گذارند، اما بزرگسالان اغلب خــرابـی های بدی دارند ، زیرا اثر گذشت سال های زیادی است. برای سالم نگه داشتن دهــان خود در طول زندگیتان، یاد بگیرید که چه چیزی موجب ایجاد خــرابـی می شود و می تواند بر سلامت دهــانی بلند مدت شما تاثیر بگذارد.
همچنین بخوانید |
جرم گیری دندان | ۱۰ روش کاملا طبیعی برای سفیدی دندان ها |