علائم و راههای درمان مسمومیت بارداری
علائم و راههای درمان مسمومیت بارداری
افزایش فـشــار خــون در اثر بــارداری (که معمولا بعد از هفته بیستم بــارداری اتفاق می افتد)، در مــادرانی که قبلا هیچگونه سابقه فـشــار خــون نداشته اند را مسمومیت بــارداری یا پراکلامپسی می نامند. در حالت طبیعی در فرد بــارداری که در سه ماههی دوم حاملگی قرار دارد، فشار خون، کمی کمتر از حد طبیعی است و به تدریج در باقیماندهی دوران بــارداری، به حالت طبیعی باز میگردد. با این وجود، در ۱۰% زنان باردار بعد از هفتهی بیستم بــارداری، فشار خون شروع به افزایش میکند. به این افزایش فشار خون در اثر بــارداری، مسمومیت بــارداری گفته میشود.
مرحله خفیف مسمویت بارداری
مسمومیت بــارداری در مرحله خفیف قابل درمان است اما اگر به مرحله شدید برسد تنها راه حل، ختم حاملگی است. زنان مبتلا به مسمومیت بــارداری فشار خون و سطح پروتئین در ادرارشان بسیار بالاست، هم چنین پاها، دستها و انگشتانشان متورم میشود. این بیماری معمولا در اواخر دوران بــارداری رخ میدهد، اما ممکن است پیش از آن نیز اتفاق بیفتد. سردرد و درد در ناحیه فوقانی شکم از مهم ترین علائم مسمومیت در دوران بــارداری است و مسمومیت بــارداری به صورت ناگهانی بروز می کند.
اگر پره اکلامپسی تشخیص داده نشده و درمان نشود ممکن است به اکلامپسی منجر شود. بیماری خطرناکی که جان مــادر و جـنیــن را تهدید می کند و در موارد نادر باعث مرگ شود. زنان مبتلا به پره اکلامپسی که دچار تشنج میشوند، در معرض ابــتلا به اکلامپسی قرار دارند. هیچ درمانی برای پره اکلامپسی به جز زایـمــان و خاتمه بــارداری وجود ندارد. به همین دلیل این بیماری در نظر مــادران بسیار ترسناک جلوه میکند. حتی پس از زایـمــان نیز بهبودی علائم و نشانههای پره اکلامپسی به مدت ۱ تا ۶ هفته طول میکشد.
با آگاهی از علائم مسمومیت در بــارداری و انجام منظم مراقبتهای دوران بــارداری و پیش از زایـمــان و ملاقات پـزشــک، به حفظ سلامت مــادر و جـنیــن کمک میکند. تشخیص زودهنگام پره اکلامپسی ممکن است احتمال ابــتلا به عوارض طولانی مدت را برای مــادر و نوزاد کاهش دهد.
نشانه ها و علائم مسمومیت بــارداری
مسمومیت بــارداری یکی از عوارض مهم و خطرناک بــارداری و یکی از عوامل مرگ مــادر و جـنیــن در سرتاسر دنیاست. این اختلال دو علامت مهم دارد: افزایش فشار خون و دفع پروتئین از ادرار. معمولا مسمومیت حاملگی در ابتدا خفیف بوده و در صورت عدم درمان به نوع شدید تبدیل میشود که اگر فرم شدید آن مورد درمان قرار نگیرد میتواند موجب به کما رفتن مــادر شود. دلایل مسمومیت حاملگی ناشناخته است. ولی برخی معتقدند علل مسمومیت حاملگی ناشی از ماده یا سمی است که جفت تولید میکند.
در دوران بــارداری در صورت مشاهده علائم هشدار دهنده مانند سردرد، سرگیجه، تاری دید، دوبینی، درد در ناحیه سر دل، حالت تهوع و استفراغ، ورم دست و پا، پف آلودگی و قرمزی نامتعارف یکی از اندام ها مانند دست یا پا، نباید این علائم را با سایر بیماری ها اشتباه گرفت. علائم مسمومیت بــارداری ممکن است خیلی آرام پیش رود و گاه ممکن است خیلی سریع یکی پس از دیگری ظاهر شود.
یکی دیگر از علائم مهم مسمومیت بــارداری، دفع پروتئین از ادرار است که با انجام آزمـایــش ادرار ۲۴ ساعته مشخص میشود. اگر دفع پروتئین بیشتر از میزان طبیعی باشد فرد باید بستری شود و آزمـایــشهای تکمیلی برای بررسی عملکرد کلیهها، کبد، انعقاد خون و… را انجام دهد.
همچنین باید از نظر رشد و سلامت جـنیــن تحت مراقبت قرار بگیرد. در چنین وضعیتی فشار خون چندین بار در روز اندازهگیری میشود و با قطعی شدن مسمومیت بــارداری، بــارداری پر خطر نامیده میشود. لازم به ذکر است که مسمومیت بــارداری معمولا تا زمان زایـمــان به پیشرفت خود ادامه میدهد چرا که در حقیقت علت آن خود بــارداری است.
مسمومیت بــارداری اگر با فشار خون در حد ۱۴ یا ۱۵ روی ۹ همراه باشد، خفیف محسوب میشود اما اگر فشار خون به ۱۶ روی ۱۱ یا بالاتر برسد، مسمومیت شدید به حساب میآید. در این صورت ممکن است علائمی چون سردرد، سرگیجه، تاری دید، درد زیر جناغ سینه، تهوع، استفراغ و ورم کل بدن بخصوص دست و صورت ایجاد شود.
در اواخر بــارداری نیز ممکن است فرد به علت ورم شدید هر هفته بیش از یک کیلوگرم اضافه وزن پیدا کند.این مسمومیت در موارد پیشرفته به علت اثراتی که بر انعقاد خون، کبد و کلیه میگذارد منجر به خطرات جانی، تشنج و خونریزی مغزی در مــادر میشود. وجود خون در ادرار نیز میتواند نشانه مشکلات انعقادی پیشرفته باشد. در مراحل انتهایی نارسایی کلیوی هم ممکن است حجم ادرار کاهش پیدا کند.
در این اختلال به دلیل اینکه فشار خون مــادر بالا میرود، رشد جـنیــن در داخل رحم تاخیر پیدا میکند بنابراین جـنیــن نسبت به سن خود کموزن باقی میماند. همچنین ممکن است مایع اطراف جـنیــن کاهش پیدا کند و زایـمــان زودرس اتفاق بیفتد. درواقع ۵۰ درصد از نوزادان در مسمومیت بــارداری به صورت نارس متولد میشوند چراکه گاهی پـزشــک مجبور است به علت فشار خون بالا، زایـمــان را زودتر از موعد خاتمه دهد تا جان مــادر به خطر نیفتد.
احتمال مرگ جنین در داخل رحم
احتمال مرگ جـنیــن در داخل رحم یا بعد از تولد نیز در این اختلال افزایش پیدا میکند. «دکولمان» یا جدا شدن زودرس جفت هم یکی دیگر از عوارض مسمومیت بــارداری است. این وضعیت که خطر جانی برای مــادر و جـنیــن دارد در اواخر بــارداری و قبل از زایـمــان اتفاق میافتد و طی آن فرد دچار خونریزی و درد شدید میشود.
احتمال ابــتلا به مسمومیت بــارداری در صورت وجود سابقه خانوادگی بیشتر میشود بنابراین اگر مــادر یا خواهرتان این اختلال را تجربه کردهاند باید حتما موضوع را با پـزشــک در میان بگذارید تا مراقبتها دقیقتر و با فاصله کمتری انجام شود. خطر بروز این مسمومیت در بــارداریهای دوقلویی یا چندقلویی نیز بیشتر است. درواقع این بــارداریها پرخطر محسوب میشوند و تمامی عوارض بــارداری از جمله دیابت بــارداری، زایـمــان زودرس، جفت سرراهی، خونریزیهای دوران بــارداری و. . . در آنها بیشتر دیده میشوند.
در صورت بروز نشانه های زیر مراقب باشید:
تورم ناگهانی در صورت، دست و چشم ( تورم پا و مچ پا در حین بــارداری طبیعی است.)
فشار خون بیش از ۸۰/۱۳۰
افزایش ناگهانی وزن در طول ۱ یا ۲ روز
درد شکمی، به ویژه در سمت راست بالای شکم
سردرد شدید
کاهش ادرار
تاری دید، دیدن نورهای درخشان یا اجسام شناور
همچنین ممکن است بدون بروز علائم مسمومیت بــارداری، مبتلا به این عارضه باشید. به همین دلیل بسیار مهم است که برای چک کردن فشار خون و انجام آزمـایــش ادرار به طور منظم به پـزشــک مراجعه کنید.
چگونه مسمومیت بــارداری بر روی مــادر و جـنیــن تاثیر می گذارد؟
مسمومیت بــارداری موجب میشود خون کافی از راه جفت به جـنیــن نرسد. این وضعیت موجب کاهش وزن نوزاد در هنگام تولد میشود. همچنین یکی از دلایل اصلی زایـمــان زودرس و عوارض ناشی از آن (از جمله اختلالات یادگیری، صرع، فلج مغزی، مشکلات شنوایی و بینایی) نیز است. در موارد نادر، ابــتلا به مسمومیت بــارداری موجب بروز عوارض جدی میشود:
· سکته مغزی
· تشنج
· آب در ریهها
· نارسایی قلبی
· کوری برگشت پذیر
· خونریزی از کبد
· خونریزی پس از زایـمــان
· مسمومیت بــارداری ممکن است موجب جدا شدن ناگهانی جفت از رحم شود، که انقباض پلاکتی نامیده میشود. بروز این وضعیت موجب مرگ نوزاد میشود.
عوامل تشدید کننده بیماری
· تغذیه نامناسب
· دیابت شیرین
· سابقه فشار خون بالا
· بیماری کلیوی مزمن
· حاملگی اول . مسمومیت در یک حاملگی بدان معنی نیست که در حاملگی های بعدی عود خواهد کرد.
· سیگار کشیدن
· سوء مصرف الکل
· استفاده از داروهای روانگردان
· سابقه خانوادگی اکلامپسی یا پره اکلامپسی
درمان مسمومیت بــارداری
تنها درمان مسمومیت بــارداری، زایـمــان است. پـزشــک در مورد بهترین زمان زایـمــان با توجه به سن جـنیــن، وضعیت جـنیــن در رحم و شدت مسمومیت بــارداری با شما صحبت خواهد کرد.
اگر جـنیــن به اندازه کافی رشد کرده باشد، پس از ۳۷ هفته بــارداری، ممکن است پـزشــک تصمیم به القای زایـمــان یا سزارین بگیرد. بدین ترتیب از بدتر شدن مسمومیت بــارداری جلوگیری میکند.
اگر جـنیــن به اندازه کافی رشد نکرده باشد، پـزشــک درمان مسمومیت بــارداری را تا زمانی که بتواند زایـمــان را انجام دهد، ادامه میدهد.
اگر مسمومیت بــارداری ملایم داشته باشید – به عنوان پیش اکلامپسی نیز شناخته میشود – پـزشــک ممکن است از شما بخواهد:
در خانه یا در بیمارستان استراحت کنید؛ به گونهای که بیشتر به سمت چپ دراز بکشید.
مشاهده و بررسی دقیق قلب جـنیــن با مانیتور و سونوگرافی مکرر
مصرف دارو برای کاهش فشار خون
انجام آزمـایــش خون و ادرار
همچنین ممکن است پـزشــک برای کنترل و نظارت بیشتر شما را در بیمارستان بستری کند. در بیمارستان مراقبتهای زیر انجام میشود:
دارو درمانی برای جلوگیری از تشنج، کاهش فشار خون و جلوگیری از مشکلات دیگر
تزریق استروئیدها برای کمک به رشد سریعتر ریههای جـنیــن
درمانهای دیگر عبارتند از:
تزریق منیزیم به داخل رگها تا از تشنجهای مرتبط با مسمومیت بــارداری جلوگیری شود.
استفاده از داروی هیدرالازین یا داروی ضد فشار خون برای کنترل فشار خون شدید
نظارت بر میزان مصرف مایعات و ادرار
در موارد مسمومیت بــارداری شدید، ممکن است پـزشــک مجبور به انجام زایـمــان در اسرع وقت باشد، حتی اگر جـنیــن کاملا رشد نیافته باشد.
رژیم غذایی که در دوران مسمومیت حاملگی توصیه می شود
· کنترل مصرف نمک، میزان دریافت مناسب روزانه نمک حداکثر ۵ گرم است که این مقدار حدوداً معادل ۱ قاشق مرباخوری سر صاف می باشد.
·مصرف میوه و سبزیجات تازه به مقدار کافی.
· مصرف دقیق دارو طبق دستور پـزشــک معالج.
·مصرف مقادیر کافی از منابع غذایی حاوی پروتئین مثل گوشت سفید(ماهی و مرغ) و گوشت قرمز.
· حبوبات مثل عدس، ماش و نخود فرنگی و …
· مصرف لبنیات و کلسیم مثل شیر و ماست و پنیر و…
· مصرف نان و غلات.
· نوشیدن مایعات کافی.
· ورزش منظم مانند پیاده روی و…
پیشگیری از مسمومیت بارداری
مراقبت پیش از تولد مناسب در طول دوران بارداری
در طول بارداری از سیگار، داروهای روانگردان یا الکل استفاده نکنید.
در طول بارداری از یک رژیم غذایی طبیعی و کاملاً متعادل استفاده کنید. در صورت تجویز مکمل های ویتامینی و معدنی پیش از زایمان را مصرف کنید.
بدون توصیه پزشک هیچ دارویی از جمله داروهای بدون نیاز به نسخه را مصرف نکنید.
بنابراین توصیه میشود فشار خون زنان قبل و در حین بــارداری کنترل شود. همچنین نداشتن افزایش وزن زیادی و رعایت رژیم غذایی کمنمک نیز برای مــادران باردار ضروری است.
همچنین بخوانید |
تشخیص و درمان خانگی زردی نوزاد |