تشخیص و درمان خانگی زردی نوزاد و آشنایی با این بیماری
تشخیص و درمان خانگی زردی نوزاد
هموگلوبین موجود در گلبولهای قرمز بدن ما در نهایت تبدیل به رنگدانه زردرنگی به نام بـیلــی روبـیــن میشود که کبد مسئول دفع این ماده از طریق صفرا به خارج از بدن است. بالا بودن میزان بـیلــی روبـیــن خــون میتواند ارثی یا نشانهای از بیماریهای کبدی باشد. به تدریج و با افزایش بیلی روبین مناطق دیگر پـوســت مانند شکم و اندام ها زرد می شود؛ بنابراین تشخیص زردی بر اساس مشاهده زردی در پـوســت و چشمان نــوزاد است. زردی همانطور که از نامش پیداست زرد شدن رنگ نــوزاد و سفیدی چشم است که علت آن بالا رفتن بـیلــی روبـیــن خــون است.
در طول بارداری، کبد مــادر، بـیلــی روبـیــن بدن جنین را دفع میکند. پس از تـولــد، مدتی طول میکشد تا کبد نــوزاد کار خودش را شروع کند. در نتیجه، رنگدانه در خــون نــوزاد تجمع پیدا میکند و پـوســت نــوزاد، ته رنگ زرد ناشی از یرقان به خود میگیرد. این نوع زردی که زردی فیزیولوژیک نامیده میشود، معمولاً در روز دوم یا سوم زندگی نــوزاد روی پـوســتش ظاهر میشود و طی دو هفته خودبهخود از بین میرود.
زردی چطور مشخص می شود ؟
در نــوزادان زودرس، زردی در روز پنجم تا هفتم زندگی به اوج خود میرسد و ممکن است رفع شدن آن تا دو ماه طول بکشد. رنگ زرد معمولاً ابتدا در صورت نــوزاد ظاهر میشود و سپس به سمت پایین حرکت میکند تا به گردن و قفسۀ سینه و پایینتر برسد. در موارد نادر نیز زردی میتواند تا انگشتان پای نوزاد پیش برود.
زردی برای چه نــوزادانی خطرناک است
درجــه زردی نــوزادان، با میزان بـیلــی روبـیــن خــون تعیین میشود. در روزهای پس از تـولــد نــوزاد اگر درجــه زردی اعداد ۱۳ تا ۱۴ و یا ۱۵ تا ۱۷ نشان دهد خطرناک است، همچنین آخرین و بیشترین شدت درجــه زردی، ۲۵ است که پـزشــک با توجه به شرایط فیزیکی نــوزاد، سن نــوزاد و نتیجه آزمـایــش خــون روش درمــان را تشخیص میدهد.
درجــه زردی نــوزادان در روزهای بدو تـولــد به دلیل سطوح بالای بـیلــی روبـیــن خــون تغییر میکند. با توجه به روزهایی که از تـولــد نــوزاد میگذرد سطح بـیلــی روبـیــن خــون و شدت آن اندازه گیری میشود. در صورتی که در ۲۴ ساعت اول زندگی نــوزاد بـیلــی روبـیــن بالاتر از ۵ باشد، شدت آن زیاد است و باید سریعاً به پـزشــک مراجعه شود. اما در صورتی که این درجــه زردی نــوزاد تازه متـولــد شده در روزهای بعدی نشان داده شود طبیعی بوده و در صورتی غیر عادی محسوب میشود که درجــه زردی به عدد ۷ تا ۸ برسد.
نحوه تشخیص زردی نــوزادان
زردی تنها یک علامت دارد و آن زرد شدن سفیدی چشم، بدن و مخاطها است و باید نسبت به آن کمی حساس بود. گاهی والدین و حتی پـزشــکان و پرستاران نیز در ارزیابی زردی دچار اشکال میشوند. البته راهنماییهایی وجود دارد. مثلا اگر تنها سر و صورت مبتلا به زردی باشد و سینه و شکم و اندامها زرد نباشد یعنی عدد زردی بالا نیست اما هرچه زردی پایینتر بیاید حاکی از آن است که میزان زردی در حال افزایش است و هرچه به پاها برسد یعنی عدد زردی بالاتر و نگران کنندهتر است.
در بسیاری از موارد ارزیابی چشمی کافی نبوده و پـزشــکان با دادن آزمـایــش خــون مقدار زردی و نوع زردی را تعیین میکنند.
نــوزادانی که بیشتر در معرض افزایش زردی می باشند
– اگر مــادر گروه خــون O داشته باشد ولی نــوزاد گروه خــون A یا B داشته باشد.
– اگر مــادر Rh منفی و نــوزاد Rh مثبت داشته باشد. بخصوص اگر مــادر آمپول روگام حین حاملگی و بعد از زایمان دریافت نکرده باشد و به ویژه در زایمان های دوم به بعد.
– سابقه زردی در فرزندان قبلی
– عدم دریافت کافی شـیــر مــادر در روزهای اول زندگی
– نــوزادان نارس (سن حاملگی کمتر از ۳۷ هفته)
– نــوزادان با وزن تـولــد کمتر از ۲۵۰۰ گرم
– نــوزادان متـولــد شده از مــادران مبتلا به دیابت
– نــوزاد مبتلا به فاویسم
درمــان خانگی زردی نــوزاد
زردی نــوزادان تازه متـولــد شده، امری تقریبا طبیعی و بی ضرر است که معمولا خود به خود برطرف میشود. اما شما با پیروی از روشهایی که در ادامه این مطلب گفته میشود، میتوانید عامل زردی پـوســت یا همان بـیلــی روبـیــن را کاهش دهید.
قرار دادن نــوزاد در معرض نور خورشید
در صورتی که نــوزادتان زردی کمی دارد، نیاز آن چنانی به درمــان نیست اما با این وجود بعد از مشاوره با پـزشــک میتوانید نــوزاد خود را حداقل ۴ بار در روز به مدت تقریبا ۱۵ دقیقه زیر نور خورشید قرار دهید. البته برای این کار لازم است شیشیه پنجره بسته شود و نــوزادتان از پشت شیشه آفتاب بگیرد. در این شرایط نور خورشید باعث میشود، بـیلــی روبـیــن در پـوســت حل شده و از طریق ادرار از بدن خارج شود. بستن شیشههای پنجره به خاطر آن است که کمی نور مستقیم خورشید را فیلتر کند، سپس به بدن نــوزاد برسد.
درمــان زردی به کمک نور لامپ در خانه
وقتی میزان بـیلــی روبـیــن در نــوزادان رو به کاهش باشد، شما میتوانید به جای بیمارستان یک درمــان جایگزین در خانه پیدا کنید و آن هم استفاده از تابش لامپ های خورشیدی برای درمــان زردی نــوزادان است. اگر میزان سطح بـیلــی روبـیــن بیش از حد مجاز باشد، نــوزاد باید تحت تابش لامپهای خورشیدی ویژه قرار بگیرد.
برای این کار کافی است، نــوزاد را در یک پتوی فتو تراپی (این پتو قادر است نور آبی از خود متساعد کند و همین نور میزان بـیلــی روبـیــن را کاهش میدهد) قرار دهید تا میزان بـیلــی روبـیــن بدنش کاهش یابد. این روش خانگی بسیار آسان میتواند باعث کاهش سطح زردی پـوســت نــوزادتان شود.
تغذیه مکرر شـیــر توسط نــوزاد و یا مکملهای جایگزین
رساندن شـیــر کافی به بدن نــوزاد میتواند راهی برای هر چه زودتر از بین بردن زردی پـوســت باشد، به همین دلیل شـیــردهی مکرر نــوزاد یک امر ضروری است. وقتی مــادران نــوزادان را به دنیا میآورند. ابتدا ممکن است شـیــر کمتری تولید کنند، در نتیجه شـیــر کمتری به نــوزاد میرسد و همین امر آب بدن نــوزاد را کم میکند و در نتیجه عمل زردی شدیدتر میشود.
اگر شـیــر مــادر به اندازه کافی به نــوزاد برسد میتواند زردی را از بین ببرد. نــوزاد وقتی از خواب بیدار میشود باید هر ۲ الی ۳ ساعت یک بار شـیــر بخورد. خوردن شـیــر به صورت مکرر میتواند آب بدنش را تامین کند. اگر بنابر هر دلیلی شـیــر مــادر کم باشد، باید از مکملهای جایگزین برای رساندن مواد مورد نیاز نــوزاد اقدام کرد که در این بین برخی شـیــر خشکها که توسط پـزشــک تجویز میشود، میتواند موثر باشد. با افزایش هیدراتاسیون در بدن میزان بـیلــی روبـیــن خود به خود کاهش مییابد.
آب برگ سبز گندم راهی برای رهایی از زردی در نــوزادان
آب جـوانــه ی گندم کمک می کند تا سموم از بدن نوزاد دفع شود. اگر نوزاد با شـیــر خشک تغذیه می شود ، می توان چند قطره آب جـوانــه ی گندم را به آن افزود. اگر نوزاد توسط شـیــر مــادر تغذیه می شود، مــادر باید خودش آب جـوانــه ی گندم را مصرف کند، زیرا از طریق شـیــر مــادر به نوزاد می رسد.
به طور موقت شـیــر مــادر را متوقف کنید
اگر پـزشــکتان تشخیص دهد که زردی نــوزادتان به خاطر شـیــر شما است. با این شرایط ممکن است مجبور شوید، شـیــر دادن نــوزاد را متوقف کنید. برای اینکه بدنتان کماکان به تولید شـیــر ادامه دهد، شما میتوانید شـیــر تولید شده را به کمک پمپ از بدن خارج کنید تا زمان شـیــردهی نــوزاد توسط دستور پـزشــک فرا برسد، چرا که اگر این کار را نکنید؛ بدنتان دیگر شـیــر تولید نمیکند.
شـیــرخشت و ترنجبین مشهورترین درمــان خانگی زردی نــوزاد
این ترکیب عالی که ترکیبی است از شـیــرخشت ، گزانگبین و ترنجبین یکی از موثرترین روشهای درمــان زردی نــوزاد است ؛ برای تهیه این نسخه خانگی درمــان زردی نــوزاد از گزانگبین و ترنجبین مقدار ۱۰۰ گرم و شـیــرخشت ۱۰ گرم تهیه و با یک ظرف ۴ لیتری عرق بید یا بیدکاسنی مخلوط و سپس با پارچه ای نازک صاف کنید .
مایع بدست آمده طعمی شـیــرین داشته و دارای خواص درمــانی معجزه آسایی برای درمــان زردی نــوزاد و همچنین باعث ازدیاد شـیــر مــادر خواهد شد ، ترکیب خوشمزه ای که تهیه کردید را در یخچال نگهداری کنید و طی روز زمانی که تمایل به مصرف مایعات داشتید میل کنید.
** توجه :این ترکیب با اثر بر شـیــر مــادر باعث بهبود و درمــان نــوزاد می شود یعنی نباید آن را به نــوزاد بدهید و فقط باید خودتان مصرف کنید.***
مصرف مکمل های گیاهی توسط مــادر
مکملهایی مانند چای نعنای گربهای، چای قاصدک (چای گیاهی است که به عنوان یک جایگزین قهوه از ریشه گیاه قاصدک ساخته شده است)، برگ گیاه Comfrey که یک نوع گیاه دارویی است؛ شامل مواد خاصی هستند که میتوانند باعث سمزدایی از بدن شوند. مــادران با مصرف این گونه مواد گیاهی میتوانند مواد مغذی آنها را از طریق شـیــرخود به نــوزادان منتقل کنند. این سم زداییهای طبیعی کمک میکند تا بـیلــی روبـیــن اضافی از بدن نــوزاد خارج شود. مــادران باید شـیــردهی را ادامه دهند تا این درمــان به صورت خفیف به کار خود ادامه دهد و در از بین بردن زردی نــوزادان موثر واقع شود.
مواردی که باید به پـزشــک مراجعه کنید
به طور طبیعی درمــانهای خانگی میتوانند موثر واقع شوند و زردی نوزاد را برطرف کنند، اما هنگامی که با موارد زیر روبهرو شدید دریغ نکنید و حتما به پـزشــک مراجعه کنید تا با تجویزهای مناسب از پیشرفت این بیماری جلوگیری کند.
۱. مشاهده کردن هر گونه علائم زردی در نــوزاد در ۲۴ ساعت اول تـولــد.
۲. کاهش نیافتن علائم زردی و یا بدتر شدن این بیماری.
۳. اگر دمای رکتال نوزاد بیش از ۱۰۰ درجــه فارنهایت یا ۳۷.۸ درجــه سانتیگراد باشد.
۴. اگر نوزاد بی قرار باشد و رفتاری شبیه به بیماران داشته باشد.
۵. اگر نوزاد رنگ زردی پـوســتش افزایش یابد و یا تغذیه مناسب نداشته و بیش از حد میخوابد به پـزشــک مراجعه کنید.
چه زمانی زردی خـطــرنـاک است؟
حد خـطــرنـاک بودن زردی در نــوزاد بستگی به سن، وزن، نارس یا به موقع دنیا آمدن او دارد. بهطور مثال اگر نــوزادی با وزن سه و نیم یا چهار کیلوگرم و پس از ۹ ماه به دنیا آمده باشد و مـیــزان بیلی روبینش هم ۱۲ باشد، ایــن مـیــزان بیلی روبین برای این نــوزاد سالم، طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی کند و بیلی روبین ایجاد شده نـیــز از طریق کبد دفع می شود.
حالا اگر نوزادی با وزن دو کـیلــو گـرم به دنـیــا بیاید و درواقع نارس باشد، در صورتی کــه مـیــزان بـیلـی روبـیــن او ۱۲، ۱۳و ۱۴ باشد برای ایــن بچه خـطــرنـاک است و باید تحت درمــان قرار بـگیــرد. این در حالی است کــه همین مـیــزان بـیلــی روبـیــن همانطور کــه گفته شد برای نوزاد سالمی که با وزن طبیعی و پس از دوره کامل بارداری به دنـیــا آمده است، مشکــلی ایجاد نمی کـند.
حالا اگر مـیــزان بـیلـی روبـیــن نــوزاد بین ۱۷ تا ۲۰ باشد، این از نظر ما خطرناک است، چون احتمال رسوب در مغز وجود دارد و با رسوب بـیلـی روبـیــن، نــوزاد دچار عقب ماندگی ذهنی می شود. نوزادانی که بیلی روبین بالایی دارند، باید زیر نظر متخصص باشند و زود به زود مورد بررسی قرار بگیرند. البته احتمال اینکه زردی نــوزاد بالای عدد ۲۰ شود بسیــار کــم است و از هر ۱۰۰ بـچــه ای که به دنـیــا می آید، تنها ممـکــن است چهار یا پنج نوزاد با بیلی روبین بالای ۲۰ درگیر شوند.
اگر مــادر، نــوزاد خود را زود نزد پـزشــک ببرد و مقدار بـیلــی روبـیــن سرم خــون او بیش از ۲۰ میلی گرم گزارش شود (در نــوزادان نارس و مبتلا به بیماریهای دیگر با مقدار کمتر)، پـزشــک بلافاصله خــون نــوزاد را با خــونی که با او سازگار باشد، تعویض مینماید. با این عمل، مقدار زیادی از بـیلــی روبـیــن از خــون و بافتهای بدن او خارج میگردد.
همچنین بخوانید |
با بیماری ایدز آشنا شوید، راه های ابتلا و درمان ایدز را بدانید |