کـال جنـی
حتمـا شمـا نـیز اگر بـار اولتـان بـاشـد کـه این اسم را شنـیـده بـاشیـد، بسیار برایتـان عجیب و مرموز و تـا حدودی رعب انگیز اسـت. این قضیه زمـانـی ترسناک تر و رعب انگیزتر می شود کـه بـه این منطقه سفر کنـیـد. افسانههای تـاریخی و بـاورهای بومیان یک منطقه گاهی چنان جذاب و شنـیـدنـی هسـتند کـه چارهای برای آدم نمیگذارند جز بـازدیـد از مکـانـی کـه این داسـتـانهای عجیب در مورد آن دهان بـه دهان میچرخند؛ از جمله میتوان بـه داسـتـان زندگی ارواح و جنها در کـال جنـی شهرسـتـان طبس اشاره کرد. جایی کـه بومیهای منطقه اعتقاد دارند نبـایـد تنهایی بـه آن جا پا بگذاریـد، زیرا جنها در آن حضور دارند و ممکن اسـت از دیـدنشان زهره ترک شویـد. حتی داسـتـانهایی وجود دارد کـه میگویند در گذشته بودهاند کسانـی اسـت کـه از روی کنجکـاوی بـه داخل حفرههای غار مـانند این دره رفتهاند و دیگر هرگز بـازنگشتهاند. گذشته از تمـام این سخنان و شایـد افسانه ها، می توان از دره کـال جنـی طبس بـه عنوان یکی از زیبـاترین شگفتی های طبیعی ایران نام برد، دره ای کـه در جنوب اسـتـان خراسان قرار گرفته و بـه دلیل فرسایش ناشی از سیلاب و جریان آب در طی قرن ها بـه وجود آمده اسـت.
ریشه نام و علت نام گذاری
کـال جنـی از دو بخش کـال بـهعلاوه جنـی تشکیل شـده اسـت. کـال بـه دره یا مسیر ایجاد شـده بـه وسیله سیلابها و جریان آب گفته میشود. بـه این دلیل کـه ساکنان روسـتـاها این محل را ترسناک و محل حضور جنها میدانسـتهاند. بخش دومِ نام را بـه آن اضافه کردهاند. این اثر شگفتانگیز بـا نام دره جنـی نـیز شناخته میشود. نقش و نگارهای روی دیوارههای بلند بـه مـا میگویند کـه این دره در طول هزاران سال و در اثر فرسایش و حضور سیلاب بـه وجود آمده اسـت. شایـد در روزگارانـی رودخانهای خروشان از اینجا گذر میکرده اسـت.
علت شکل گیری این منطقه
دلیل شکل گرفتن این دره زیر سر رودخانه ازمیغان اسـت. چراکـه این رودخانه در محل عبور خـودش زمین را گود کرده. از آنجایی کـه در همه نقاط، بـافت صخرهها مشابـه همدیگر نـیسـت، وقتی بـاران آمده یا سیلاب در حال عبور بوده، بخشهای نرمتر بـافت خاک را تخریب کرده و بخشهای سفتتر بـاقی مـانده، بـه همین دلیل هم این تنگه بـا فرورفتگیها، برجسـتگیها، شیارهای حاصل از فرسایش، منافذ و سوراخهای ریز، دیوارهها، پلکـانها و آبشارهای کوچک و حوضچههای آب بـه وجود آمده اسـت.
جاذبـه های گردشگری
نقش و نگارهای گوناگون: بـا رفتن بـه این منطقه، نقش و نگارهایی را روی دیواره های بلند می بینـیـد کـه بـه شمـا می گویند این دره در طول هزاران سال و در اثر فرسایش و حضور سیلاب بـه وجود آمده اسـت. کسی چه می داند شایـد در روزگارانـی رودخانه ای خروشان از اینجا گذر می کرده اسـت. این دره عمیق گاهی شکل U بـه خـود می گیرد و در جایی دیگر مـانند V بـه نظر می رسد. بـالای سرت را کـه نگاه کنـی تنها ذره ای از آسمـان را در فاصله دو دیواره بلند می بینـی و در جاهایی بـه دلیل نزدیک شـدن دو دیواره بـه یکدیگر از این تصویر هم خبری نـیسـت.
وجود آب در بیابـان: کمی کـه پیش می رویم می فهمیم اینجا بـا همه جای بیابـان طبس فرق دارد. در اینجا بر خلاف سایر نقاط بیابـان، آب عنصری نایاب نـیسـت و در جای جای آن مشاهده می شود. آبشار های کوچکی در اینجا هسـتند کـه محلی ها بـه آنها شُلَن می گویند. حوضچه هایی هم تشکیل شـده کـه تـا ۱.۵ متر عمق دارند و جای خـوبی برای تن بـه آب زدن و خنک شـدن در گرمـای این سرزمین هسـتند. بـا مهندسی شگفت آور، تونلی در اینجا ساخته شـده اسـت کـه آب را بـه درون قنات هدایت می کند.
حفره هایی عجیب و رازآلود: در این دره حفره هایی وجود دارد. حفره هایی کـه تصویرشان علامت سوالی را در ذهن ها نقش می کند. شایـد بـهترین توجیهی کـه بـه ذهن مـان می رسد این اسـت کـه این حفره ها هم حاصل دسـتـان طبیعت هسـتند و در اثر فرسایش بـه وجود آمده اند؛ امـا همه چیز بـه اینجا ختم نمی شود. کمی کـه جلوتر می رویم در ارتفاع ۲ متری از سطح زمین چاهی دیـده می شود کـه می شود بـه داخل آن رفت. اگر جسور بـاشیـد و خـود را بـه داخل آن برسانـیـد و بـا اسـتفاده از جای دسـت ها و حفره هایی کـه در بدنه قرار دارد حدود ۷ تـا ۸ متر بـالا برویـد در دنـیایی دیگر قرار می گیریـد کـه حیرت را در وجودتـان شعله ور می کند.
دودکش ها و تنورهای خیالی: غارهای فرسایشی طبیعی، دودکشها و تنورهای جن بخشی از زیبـایی هایی هسـتند کـه فرسایش آبی و بـادی در دیوارهای رودخانه بـه وجود آورده اند. دودکشها و تنورهای جن را می توان از جمله اشکـال و مناظر فرسایشی بـه حساب آورد کـه گویا در نام دره (کـال جنـی) بی تـاثیر نبوده اند. دودکش های جن بـه سـتون های فرسایشی گفته می شود کـه حاصل فرسایش آبی در دیواره رودخانه هسـتند. تنورهای جن نـیز اسـتوانه های تو خالی حاصل از فرسایش هسـتند کـه در اثر ورود جریان های آب سطحی بـه داخل دره و فرسایش شـدیـد در داخل رسوبـات آبرفتی دیواره ایجاد شـده اند. از آنجا کـه کسی در گذشته از علت طبیعی ایجاد شـدن این اشکـال خبر نداشت، آنها را بـه جن ها نسبت دادند و نام دودکش و تنور جن را بر آنها گذاشتند.
مناسب ترین زمـان برای سفر
منطقه کـال جنـی آب و هوای گرم، خشک و کویری دارد؛ بیشینه دمـا در تـابسـتـان بـه ۴۹ درجه می رسد و در زمسـتـان دمـا تـا ۵- درجه سانتیگراد کـاهش می یابد. اینجا در بیشتر مـاه های سال خشک و کم بـاران اسـت و تنها در فصل زمسـتـان و ابتدای فصل بـهار کمی بـاران را می توان در آن مشاهده کرد. ناهمسانـی دمـای زیاد تـابسـتـان و زمسـتـان و نـیز روز و شب از ویژگی های منطقه بـه شمـار می رود. بـه طور کل بـهترین زمـانـی کـه می توانـیـد بـه کـال جنـی برویـد پاییز اسـت؛ امـا طبیعت در همه فصل ها چهره ویژه خـودش را دارد.
لوازم مورد نـیاز
آّب آشامیـدنـی مهمترین چیزی اسـت کـه در این سفر بـایـد همراه خـودمـان ببریم. از آن مهمتر داشتن یک همراه آشناسـت کـه مـانع گم شـدن یا خطرات دیگر شود. کلاه نقابی و عینک آفتـابی همیشه یکی از لوازم ضروری سفر بـه مناطق بیابـانـی بوده. بـهتر اسـت لبـاس خنک بپوشیم، کرم ضد آفتـاب بزنـیم و کفش مناسب پیادهروی بـه پا کنـیم. همچنـین بـا خـودمـان کیسه زبـاله ببریم تـا زبـالههایمـان را آنجا رها نکنـیم. اگر موقع ناهار بـه دره برسیم بـایـد بـا خـودمـان یک میانوعده سبک هم داشته بـاشیم. برخی از افراد بـه قصد کمپینگ بـه کـال جنـی میآیند و برای این کـار بـا خـودشان چادر و دیگر وسایل مورد نـیاز برای شب مـاندن در دره اجنه را همراه دارند.
مسیر دسـترسی بـه کـال جنـی
برای رسیـدن بـه این دره اول بـایـد خـودمـان را بـه طبس در خراسان جنوبی برسانـیم و از طبس بـه سمت روسـتـای ازمیغان حرکت کنـیم. ازمیغان شمـال طبس و در مسیر فرودگاه قرار دارد. بعد از ۳۵ دقیقه وارد یک جاده خاکی میشویم کـه اگر آن را تـا انتها برویم بـایـد مـاشینمـان را پارک کرده و پیاده وارد دره اجنه شویم.
از دو مسیر میتوان وارد این دره شـد. یکی انتهای جاده خاکی کـه ابتدای این دره و بـه کوه وصل شـده اسـت و دیگری میانههای این جاده خاکی کـه بـا یک میانبر از داخل یک شکـاف میتوان بـه درون دره راه یافت.
شرایط اقامت و شب مـانـی
کـال جنـی امکـانات اقامتی ندارد؛ امـا کمپینگ در اینجا خاطره ای بـه یادمـاندنـی برای تـان می سازد؛ پس اگر وسایل لازم را داریـد و از تجربـه کـافی برخـوردار هسـتیـد یک شب خـودتـان را بـه هتل هزارسـتـاره مهمـان کنـیـد و زیر سقف آسمـان ،شب را بـه صبح برسانـیـد. اگر خیلی بـه کمپینگ تمـایل نداریـد، اقامتگاه های بوم گردی در روسـتـای ازمیغان گزینه مناسبی برای شمـا بـه نظر می رسند، این روسـتـا فاصله چندانـی بـا کـال جنـی ندارد و می توانـیـد شب را در آنجا بگذرانـیـد.
اگر هم بـه دنبـال اقامتی لوکس تر هسـتیـد، هتل های شهر طبس را برگزینـیـد و طی سفری یک روزه بـه کـال جنـی برویـد.