ولادت حضــرت امــام عــلی النقی الهادی (ع)
امــام عــلی النقی الهادی علیــهالسلام امــام دهم شیعیان و فرزند امــام محمد تقی علیــه السلام می باشد. سایت کافه تمشک ولادت این امــام بزرگوار را بــه تمامی شیعیان و پیروان راستین آن حضــرت تبریک عرض می نماید. تاریخ ولادت ایشان در سال ۹۸ با روز شنبه ۲۶ مرداد ماه هجری شمسی و ۸ اوت میلادی می باشد.
ولادت
حضــرت امــام هادی علیــه السلام در سال ۲۱۲ ه.ق در شهر صریا (نزدیک مدینه) دیده بــه جهان گشود. پدر ایشان حضــرت امــام محمدتقی جوادالائمه علیــه السلام و مادرشان بانویی فاضله و عفیفه بــه نام سمانه اســت. نام مبارک ایشان عــلی از القابشان نقی، هادی و نجیب؛ و کنیه شان ابوالحسن می باشد.
ایام کودکی امــام در مدینه و در فراق پدر سپری شد و آن حضــرت با وجود سن کم، جانشین خوبی برای پدر بود. دستگاه حکومت در آن سال ها چند بار امــام جواد(ع) را مورد آزمون علمی قرار داد و ایشان بــه شایستگی در این آزمون آن هم در سن کودکی درخشید.
امــامت
اوضاع سیاسی زمان امــام هادی علیــه السلام
امــام عــلی النقی الهادی علیــه السلام در سال ۲۲۰ ه.ق در مدینه بــه امــامت رسیدند. آن حضــرت ۱۳ سال اول امــامت خود را در آن شهر سپری نمود و ضمن بهره رسانی معنوی و علمی بــه شیعیان، بــه امور آّنان رسیدگی می کردند تا این کــه متوکل (خلیفه ی وقت) کــه در دشمنی با ائمه اطهار علیــه السلام مشهور بود؛ بــه خاطر هراسی کــه از نفوذ و محبوبیت امــام علیــه السلام در جامعه داشت ایشان را از مدینه بــه سامرا فراخواند زیرا احساس می کرد کــه باید امــام را از نزدیک تحت نظر بگیرد. پس از آمدن امــام بــه سامرا، اگرچه ایشان ظاهرا آزاد بود اما «متوکل» منزلشان را طوری انتخاب کرده بود کــه همواره تحت نظر باشند. او بــه طور مرتب دستور تفتیش منزل ایشان را صادر می کرد و تمام دیدارها و رفت و آمدها توسط نیروهای حکومتی کنترل می شد. او جو بسیار خفقان آمیزی را بر جامعه حکمفرما کرده بود و سختگیری و فشار زیادی را بر شیعیان اعمال می کرد.
او علویان را در محاصره ی اقتصادی قرار داده بود. بــه شاعران درباری مال فراوانی می داد تا در اشعار خود بــه ائمه علیــه السلام بی احترامی کنند. او اکثر سادات جلیل القدر آن زمان را دستگیر و زندانی کرده بود. از هولناکترین اقدامات او در دوره ی حکومتش، انهدام و تخریب مرقد امــام حسین علیــه السلام بود. اوضاع معیشتی مردم و خصوصا علویان در زمان خلفای عباسی مخصوصا متوکل و بقیه ی خلفای هم عصر امــام هادی علیــه السلام، بسیار دشوار بود زیرا آنان بیت المال مسلمین را صرف خوشگذرانی هایی می کردند کــه بــه گواهی تاریخ، هزینه های مربوط بــه آنها بی سابقه بوده اســت.
فعالیت های امــام هادی علیــه السلام
امــام هادی علیــه السلام با این کــه شدیدا تحت نظر بود، اما از پای ننشست و فعالیت های خود را بــه شیوه ای مطابق اوضاع زمان خویش بــه پیش برد. از مهمترین فعالیت های ایشان این بود کــه بــه مردم از راه های گوناگون آگاهی داده و منصب امــامت و مقام علمی خود را در طی سخنان خویش و در مناظرات و پرسش و پاسخ های علمی، آشکار کرده و تثبیت کنند. همچنین عدم مشروعیت حکومت بنی عباس را تبیین می کردند. یکی دیگر از محورهای فعالیت امــام، آماده کردن مردم و شیعیان نسبت بــه غیبت حضــرت مهدی علیــه السلام بود. البته ایشان با نهایت احتیاط و جلوگیری از حساس شدن حکومت، این موضوع را بــه طور سربسته در ضمن سخنان خویش ذکر می فرمودند.
برخورد امــام با فرقه ها و مکاتب زمان خود
در حکومت بنی عباس از طرف خلفا بــه مسائل علمی و فرهنگی تمایل نشان داده می شد. در این زمان بسیاری از کتب سلیر ملل بــه عربی ترجمه شد و همین امر موجب شد افکار مردم و اوضاع علمی جامعه متحول شود.
همچنین مکاتب کلامی مانند اشاعره و معتزله رونق گرفته بود و شبهاتی مانند جسمیت خداوند، جبرگرایی مطلق یا اختیار مطلق، حادث یا قدیم بودن قرآن و… مطرح می شد کــه موضع گیری امــام هادی علیــه السلام و پاسخ ایشان بــه چنین شبهاتی، اولا اصالت و حقانیت مواضع شیعه را نشان می داد و ثانیا مسلمین را از گرفتاری در دام چنین شبهاتی حفظ می کرد.
فتنه خلق قرآن
یکی از مهم ترین و داغ ترین جریان های فکری و عقیدتی در دوران امــام هادی(ع)، جنجال و کشمکش شدید بر سر مخلوق بودن یا نبودن قرآن بود. این موضوع، دست مایه اختلاف و دودستگی شده بود و خلفا بــه دلیل منافع خود بــه آتش آن دامن می زدند. امــام رضا(ع) می فرمود: «قرآن، کلام خداســت، همین. در این باره بیش از این بحث نکنید کــه گمراه می شوید.» امــام هادی(ع) نیز در زمان خود سخنان گسترده و روشنی داشت کــه نمونه ای از آن در پاسخ شیعیان بغداد بود. ایشان می فرمود: «خالق، جز خدا نیست و بــه جز او همه مخلوق هستند. قرآن نیز کلام خداســت. از نزد خود نامی برای آن قرار نده کــه گمراه خواهی شد».
شاگردان و اصحاب حضــرت امــام هادی علیــه السلام
بر اساس نوشته شیخ طوسی تعداد دست پروردگان پیشوای دهم علیــه السلام و کسانی که از آن حضــرت در زمینه های مختلف علوم اسلامی روایت نقل کرده اند بالغ بر ۱۸۵ نفر می شود که در میان آنان چهره های برجسته علمی و فقهی فراوانی که دارای تالیفات گوناگونی بودند دیده می شود.
برخی از شاگردان مشهور آن حضــرت:
فضل بن شاذان: از متکلمان بزرگ شیعه در قرن سوم هجری اســت.
حضــرت عبدالعظیم حسنی علیــه السلام: از سادات جلیل القدری اســت کــه نسب شریفش بــه امــام حسن مجتبی علیــه السلام می رسد. او از نظر علمی و عقیدتی مورد تایید امــام هادی علیــه السلام بود.
عــلی بن مهزیار اهوازی:از فقها و محدثان و دانشمندان نامور شیعه و از اصحاب سه امــام یعنی امــام رضا و امــام جواد و امــام هادی علیــهم السلام می باشد.
عــلی بن جعفر همانی: وی مردی ثقه و دانشمند بود و وکالت امــام هادی و امــام حسن عسکری علیــهم السلام را بر عهده داشت.
عثمان بن سعید عمروی: او معتمد در نزد امــام علىالنقى و امــام حسن عسکری علیهماالسلام و وکیل ایشان در زمان حیات ایشان بود و اولین از نواب اربعه امــام زمان (عج) اســت.
حسین بن سعید اهوازى: او یکی از یاران امــام رضا و امــام جواد و امــام هادی علیــهم السلام می باشد. وی از مشایخ جلیل القدر روایتی بشمار می آید و روایات وی از اعتبار و شهرت خاصی در میان فقهای شیعه برخوردار اســت.
ایوب بن نوح: او وکیل امــام هادی علیــه السلام و امــام حسن عسکری علیــه السلام بود و روایات زیادی از امــام هادی علیــه السلام نقل کرده اســت. امــام هادی علیــه السلام در مورد او بــه عمرو بن سعید مدائنی فرمود: ای عمرو! اگر دوست داری بــه مردی از اهل بــهشت بنگری بــه این مرد (ایوب بن نوح) بنگر.
ابراهیم بن عبده نیشابورى: او از اصحاب امــام هادى علیه السلام و پس از آن حضــرت وکیل امــام حسن عسکری علیه السلام در نیشابور بود
از دیگر شاگردان آن حضــرت
ابراهیم بن محمد همدانى/حسن بن راشد مکنی بــه ابوعــلی/حسن بن عــلی ناصر/ابراهیم بن داود هاشمى یعقوبى
شهادت امــام هادی علیــه السلام
امــام هادی(ع) در سال ۲۲۰ ه .ق، پس از شهادت پدر گرامی اش، بر مسند امــامت نشست، درحالی کــه در این هنگام هشت ساله بود. مدت امــامت آن حضــرت ۲۳ سال و عمر شریفش ۴۱ سال بود. امــام هادی(ع) در سال ۲۵۴ در شهر سامرا بــه شهادت رسید. مرقد مطهر امــام هادی علیــه السلام در سامرا و فرزند بزرگوارشان امــام حسن عسگری علیــه السلام نیز در همین بقعه مدفونند.
خلفای عباسی معاصر امــام عبارت بودند از: معتصم، برادر مأمون (۲۱۷-۲۲۷)؛ واثق، پسر معتصم (۲۲۷-۲۳۲)؛ متوکل، برادر واثق (۲۳۲-۲۴۸)؛ منتصر، پسر متوکل (۶ ماه)؛ مستعین، پسرعموی منتصر (۲۴۸-۲۵۲) و معتز، پسر دیگر متوکل (۲۵۲-۲۵۵). امــام هادی(ع) در زمان خلافت متوکل مسموم شد و بــه شهادت رسید و در خانه خود بــه خاک سپرده شد.
در مورد شهادت امــام هادی علیــه السلام و قاتل آن حضــرت اختلاف اســت: برخی معتمد عباسی را قاتل آن حضــرت میدانند (یعنی این واقعه در زمان خلافت معتمد رخ داده اســت) و بــه عقیده ی برخی دیگر معتز عباسی، فرمان قتل آن بزرگوار را صادر و معتمد آن را اجرا کرد. (یعنی این واقعه در زمان خلافت معتز روی داده اســت . پس از شهادت، امــام حسن عسکری علیــه السلام بر پیکر مطهر پدر خویش نماز گزارد و پس از تشییع جنازه، ایشان را در منزل خویش بــه خاک سپردند.
ویژگی های اخلاقی امــام هادی (ع)
امــام عــلی النقی (ع) جمیع صفات نیک و مفاخر معنوی را یک جا در وجود داشت. روابط اخلاقی او با سایرین گوارا و بسی شیرین جلوه می نمود، روش او منصفانه و منطبق با اصول عدالت بود، کارهایش شایسته تمجید و تحسین انگیز بود زیرا بــه همراه فضیلت و شرافت بود.
ابن شهر آشوب از رجال حدیث نقل می کند کــه او نیک سرشت ترین و پاکترین روش را در میان جامعه دارا بود ، راســتگو ترین افراد جامعه محسوب می شد، شخصیتی بود گشاده روی و کاملترین انسانهای جامعه از نظر اخلاقی بــه شمار می رفت.
بــه هنگام سکوت، شکوه هیبت و تشعشع وقار، چهره او را در بر می گرفت و چون لب بــه سخن می گشود گزیده و نغز می گفت بــه طوری کــه شعاع کلامش روح آدمیان را سحر می کرد و درخشش کلامش نور افشانی می نمود . او از دودمان رسالت و امــامت و جایگاه اســتقرار وصایت و خلافت اسلامی بــه شمار می رود ، حضــرتش شاخه ای از درخت پاک نبوت و میوه درخت رسالت محمدی اســت . سخنان گوهربار امــام هادی علیــه السلام
۱. یگانگی خدا
لَمْ یزَلِ اللهَ وَحْدَهُ لاشیء معه ثُمَّ خَلَقَ الاشیاء بدیعاً و اختار لِنَفْسِهِ اَحْسَنَ الاَسماءِ؛ (بحارالانوار، ج۵۴، ص۸۳.)
خداوند از ازل تنها بود و چیزی با او نبود. سپس اشیا را بــه صورت نو ظهور آفرید و برای خودش بهــترین نامها را برگزید.
۲. فروتنی
التواضع اَن تعطی الناس ما تُحِبُّ ان تُعطاهُ؛ (الکافی، ج۲، ص۱۲۴)
فروتنی آن اســت کــه با مردم چنان رفتار کنی کــه دوست داری با تو چنان باشند.
۳. نقد پذیری
لبعض موالیه: عاتِبْ فلاناً و قل له ان الله اذا اراد بِعَبْدٍ خیراً اذا عُوتِبَ قَبِلَ (وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۸)
امــام هادی(ع) بــه یکی از دوستانش فرمود: فلانی را توبیخ کن و بــه او بگو: خداوند چون خیر بندهای خواهد، هر گاه توبیخ شود، بپذیرد (و در صد جبران نقص براید).
۴. دنیا جایگاه آزمایش
ان الله جَعَلَ الدنیا دار بلوی و الآخره دار عقبی، و جَعَلَ بَلْوَی الدنیا لِثوابِ الاخرهِ سَبَباً و ثوابَ الاخرهِ مِنْ بَلْوی الدنیا عِوَضاً (بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۵۶.)
همانا کــه خداوند دنیا را سرای امتحان و آزمایش، و آخرت را سرای رسیدگی، و بلای دنیا را وسیله ثواب آخرت، و ثواب آخرت را عوض بلای دنیا قرار داده اســت.
۵. انسان بیشخصیت
مَنْ هانَتْ علیــه نَفْسَهُ فلاتَأمَنْ شَرَّهُ (بحارالانوار، ج۷۲، ص۳۰۰.)
کسی کــه خود را پست شمارد، از شر او در امان مباش.
زیارت جامعه ی کبیره
از امــام هادی علیــه السلام چندین دعا و زیارت نامه برجای مانده اســت کــه از مشهورترین آنها زیارت جامعه ی کبیره اســت. این زیارت دارای سند صحیح بوده و از نظر بلاغت نیز در بالاترین درجه قرار دارد. شروح متعددی بــه فارسی و عربی بر این زیارت نوشته شده اســت. زیارت جامعه ی کبیره متضمن مفاهیمی بسیار عالی و مطالبی بدیع اســت. از دیگر زیارات بر جای مانده از امــام هادی علیــه السلام، زیارت غدیر اســت کــه در آن هم خصوصیات و ویژگی های حضــرت عــلی علیــه السلام و هم حادثه ی غدیر ذکر شده اســت.