علل و راهکــار مقابله با تـنبلــی
تـنبلــی چیست؟ واژهای بهغایت پراستفاده، با تنوع کــاربرد در تمامی زمینههای زندگی بشری. تنبل کیست؟ شعری قـدیمــی و کودکانه در تلاش برای پاسخگویی به این پرسش، تنبل را همـیشــه خواب و در رختخواب معرفی میکند که البته بیراه هم نمیگوید. به طور کلی، تـنبلــی یعنی گریز از کــارهایی که لازم است انـجــام بشوند. تـنبلــی علل متعددی دارد. مثلا گاهی اوقات بعضی از کــارها خـستــهکننده هستند، آنقدر خـستــهکننده که انـجــام آنها دشوار میشود یا گاهی انـجــام کــار به طور انفرادی مشکل است و در نتیجه انگیزهی شروع کــار از دست میرود. دلیل تـنبلــی هرچه که باشد، باید برای درمان آن اقدام کرد. با درمان تـنبلــی انرژی شگرفی به زندگی ما تزریق میشود و شادابی و نشاطی که به همراه دارد زندگی را زیباتر خواهد کرد.
تـنبلــی یکی ازعادتهای مضر برای خلاقیت و بهرهوری است. این عادت در افراد مختلف میتواند علل مختلفی داشته باشد به هر حال اگر افراد بخواهند کارایی خــود را افزایش دهند باید به هر نحوی با این عادت خــود مبارزه کنند. تـنبلــی در افراد مختلف، علتهای گوناگون دارد و هر شخص میتواند با توجه به روحیه و اخلاقیات خــود آن را درمان کند. روشهایی عمومی نیز وجود دارند که با توجه به آنها میتوان بیشترین علل تـنبلــی و راههای مقابله با آنها را شناخت. در ادامه به تعدادی از این روشها اشاره میکنیم.
به تاخیر انداختن کــارها و تـنبلــی از ۳ ناراحتی منشا می گیرد:
– احساس خــود کم بینی
بطور نسبی هر کس در مواقعی احساس خــود کم بینی می کند. یعنی شخصیت خــود را در جایگاهی پایین تر از آنچه که هست می بیند و از این نظر دچار ناراحتی می شود یا اعـتمــاد به نفس خــود را از دست می دهد و احساس بی ارزشی می کند.این احساس از آن جهت در شخص ایجاد می شود که:
– هرکسی دوست دارد کــارش را هرچه بهتر و کاملتر انـجــام دهد.
– اعـتمــاد و محبت دیگران را نسبت به خــود جلب کند.
– با رفتاری مجدانه بر تصورات باطل خــود که از ضعف شخصیت سرچشمه می گیرد، غلبه ورزد.
خصوصیات یاد شده در رفتار هر کس به طور نسبی دیده می شود. گاهی به علل مختلف موفق نمی شوید که کــارتان را به موقع انـجــام دهید و در نتیجه احساس شرمندگی می کـنیــد. احیانا به خــودتان می گویید :(( من آدم بدی هستم ، چون کــارم را به موقع انـجــام نداده ام )). خوب کسی که در ارزش وجود خــود شک می کند طبیعی است که آمادگی انـجــام کــار خوب را ندارد. از کــار کردن نهراسید و تنها به خوب ارائه کردن آن توجه نداشته باشید، چون همـیشــه قضاوت درباره کــار انـجــام نشده، پوچ و بی حاصل است. اگر شما به ایده آل می اندیشید، یعنی می خواهید هر کــاری را به بهترین شکل انـجــام دهید ولی نمی توانید ، طبعا ناراضی می شوید.
نارضایتی عاملی است که شما را از فعالیت بعدی باز می دارد و دیگر حاضر نخواهید بود آن کــار را ادامه دهید و این وضع در شما ابتدا به صورت بهانه جویی و سرانـجــام عادت ظهور خواهد کرد. شما باید بدانید مقصود از کــار، انـجــام آن به نحو احسن نیست. هر کــار خوب و ظاهرا بی ایراد، خالی از نقص نخواهد بود. پس سختگیر نباشید و به خــود اعـتمــاد داشته باشید. یکی از علل بی علاقگی، عدم اعـتمــاد به نفس است، پس خــود را باور کـنیــد.
– پایین بودن سطح تحمل (سرخوردگی)
یکی از علل سرخوردگی یا پایین بودن سطح تحمل ، به ((خــود رسیدن)) و افراط است؛ مثلا افراط در خوردن، افراط در خوشی، زیاده روی در مصرف مواد مخدر و غیره. عوامل یاد شده موجب ((سرخوردگی)) نمی شوند، ولی بتدریج زمینه را برای آن مهیا می کنند. پرتوقعی در حقیقت عامل مستقیم سرخوردگی است. دوست دارید در آزمون ادبیات انگلیسی حتما نمره ۲۰ بگیرید یا لااقل نمره ۱۸ و ۱۹، در غیر این صورت ترجیح می دهید به تحصیلتان ادامه ندهید. این همان پرتوقعی است که از آن یاد کردیم و طرز فـکــری است که شما را به تـنبلــی سوق می دهد، زیرا ترس دارید که توقع شما در حد انتظارتان نباشد و به این دلیل کوشش و سعی لازم را به کــار نمی برید، در نتیجه نسبت به کــار بی علاقه می شوید.
در حقیقت ، توقع بیش از حد برای کسب موفقیت هرچه بیشتر ، شما را دچار ترس و فرار از کــار کرده است.. هرگاه در کــاری به نتیجه بالاتر از مـیــزان استعداد و توانایی خــود فـکــر کـنیــد، باید بدانید به جای این که به ادامه آن تشویق شوید، به بیزاری و انزجار از آن سوق داده خواهید شد؛ چراکه توانایی شما نمی تواند بیش از حد کــارآیی تان در آن باشد. بدون واهمه درباره نتیجه کــار به فعالیتهای خــود بپردازید. وقتی مـیــزان توقع شما بیش از حد توانایی تان است ، کــار برای شما کسل کننده خواهد بود.
تنها اشتغال به کــار، شما را از اندیشه های مزاحم نجات خواهد داد و به تدریج در می یابید که به سوی موفقیت گام برمی دارید و در کــارتان احساس به روزی می کـنیــد. شما در هر کــاری که شروع می کـنیــد، باید از پیش خــود را برای مواجهه با برخی مشکلات آماده کـنیــد. این احتمال کاملا طبیعی و منطقی است. نباید با خــود بگویید: «به دلـیل مشکلاتی که وجود دارد آن کــار را دوست ندارم.» پس در مواجهه با مشکلات شکیبا باشید. به خــود تلقین کـنیــد که می توانید آن را به شکلی دلخواه انـجــام دهید. خــود این فـکــر به شما نیرو می دهد که در جهت مقصود پیش بروید.
– خشم
بسیاری از تـنبلــی ها نتیجه خشم و پرتوقعی است؛ مثلا شاگردی از ترس مردود شدن، انـجــام تکالیف درسی خــود را عقب می اندازد و از آن نظر که نمی تواند آن را به طور کامل انـجــام دهد، بهانه تراشی می کند. مثلا تقصیر را به گردن هم اتاقی خــود می اندازد، استادش را مقصر می داند که تکلیف مشکل برای او تعیین کرده است. والدینش را مقصر می داند که او را به مدرسه برده اند و نسبت به معلمان و والدین خــود احساس دشمنی می کند. بجای این که از دست خــود عصبانی باشد و خــود را مقصر بداند، همه تقصیرها را به گردن دیگران می اندازد! در بررسی آماری که در این مورد به عمل آمده، معلوم شده علت عمده تـنبلــی در افراد، پرتوقعی و پایین بودن سطح تحمل آنهاست که به خصومت و تنفر آنها از اشخاص می انـجــامد.
راهکــارهایی برای کنار گذاشتن تنبلی
– مطمئن شوید که خـستــه نیستید
گاهی اوقات وظایف کــاری را بیش از حد توان قبول میکنیم و پس از مدتی از انـجــام کــار خـستــه میشویم یا به دلیل داشتن وظایف زیاد، نمیدانیم کدام را انـجــام دهیم و به طور کامل در انـجــام کــارها متوقف میشویم. بهتر است ابتدا لیستی از کــارهای روزانه و هفتگی تهیه کـنیــد و مطمئن شوید که میتوانید آنها را در مدت مشخص شده انـجــام دهید. سپس با اولویتبندی برای انـجــام کــارها برنامهریزی کـنیــد.
– علت اصلی را پیدا کـنیــد
آیا کــار کردن ۲۷ ساعت در روز و ۹ روز در هفته، از زمانی که به یاد دارید، شما را از پای در آورده است؟ این یک نشانه است که شما به استراحت یا تغییر نیاز دارید. بشر آفریده نشده که تمام وقت کــار کند. اجداد پارینه سنگی ما به طور متوسط حدود ۲۰ ساعت در هفته کــار میکردند. (بله، ما اعضای جامعهی مدرن حسابی خــودمان را دچار دردسر کردهایم.) شاید احساس میکـنیــد از پا درآمدهاید، میترسید که در کــارتان شکست بخورید، یا اصلا نمیخواهید وظیفهتان را انـجــام بدهید؛ اینها مشکلات متفاوتی هستند که راهحلهای جداگانهای دارند. پیدا کردن دلیل اصلی تـنبلــیتان میتواند کمکتان کند تغییراتی که برای تبدیل شدن به یک فرد موثر و پرانرژی لازم دارید، ایجاد کـنیــد.
– شور و اشتیاق خــود را نسبت به کــارتان پیدا کـنیــد
حتما برای شروع کردن کــاری که در حال حاضر انـجــام میدهید، دلیلی داشتهاید، اما گاهی اوقات، حتی کــارهایی که بیش از هر چیز دیگری دوست داریم میتوانند دلگیرکننده و تکراری شوند. هنگامی که این اتفاق میافتد، به خــودتان یادآوری کـنیــد که در وهلهی اول چرا این کــار را شروع کردید. به هر حال در برههای از زمان شور و علاقهای نسبت به آن داشتهاید، وگرنه چه دلیلی داشت که وارد این کــار شوید و خــودتان را اذیت کـنیــد. نکات خوب کــارتان را به خــودتان یادآوری کـنیــد، نه فقط بخشهایی که شما را از رمق میاندازد و یادتان باشد که این قدم مهمی در غلبه بر تـنبلــی است.
– برای زمان ارزش قائل باشید
لیست کــارهای روزانه و هفتگی را فراموش نکـنیــد. این لیست را میتوانید روی کاغذ، روی کامپیوتر و حتی در ذهن خــود ایجاد کـنیــد، سپس با اولویتبندی آن را مرتب کـنیــد و هـمیشــه به آن پایبند باشید. در هر مرحله از کــار باید بدانید در کجای فعالیت قرار دارید و برنامهریزی زمانی را به گونهای انـجــام دهید که در پایان وقت، تمامی موارد لیست مورد نظر انـجــام شده باشند.
– در طرز تفـکــر خــود تجدید نظر کـنیــد
برخی افراد هنوز در حال و هوای مدرسه هستند و کــار کردن را نوعی تنبیه میدانند و تنها از بازی و تفریح لذت میبرند. بهتر است طرز تفـکــر خــود را عوض کـنیــد و به دنبال موارد مثبت و لذتبخش در کــار باشید. به موارد مثبتی مانند بهبود جایگاه اجتماعی و افزایش درآمد و غیره که میتوانند انگیزهی شما را برای انـجــام کــار افزایش دهند فـکــر کـنیــد.
– سازش نکـنیــد
فـکــر نکـنیــد “تنبل هستید” و “هـمیــنی که هستید خواهید بود”. این درست نیست و اجازه ندهید که این گونه باشید. شما میتوانید با تعویق انداختن مبارزه کـنیــد.
– ارزش کــار خــود را درک کـنیــد
میتوانید در لیست کــارهای روزانه، ارزشی که هر یک از وظایف ایجاد میکند را بنویسید. به طور مثال یک وظیفه ممکن است جایگاه شغلی شما را بهبود ببخشد و دیگری ممکن است مطلبی را به شما آموزش دهد. وقتی شما از باارزش بودن کــار خــود مطمئن شوید، با انگیزه و دقت بیشتری برای آن تلاش میکـنیــد.
– به این فـکــر کـنیــد که چرا نمیخواهید کــارتان را انـجــام دهید
این یکی انگار شمارهی ۱ را تداعی میکند، اما در واقع اینطور نیست. برخی از کــارها را به فقط این دلیل نمیخواهیم انـجــام بدهیم که سرگرمکننده نیستند. زدن چمن، تـمیــز کردن خانه، یا رسیدگی به ماشین و عوض کردن دینام همگی در یک چیز مشترک هستند. مردم دوست ندارند این کــارها را انـجــام بدهند زیرا آنها زمان و انرژی آدم را میگیرند، خوشایند نیستند، و ما میدانیم که دیر یا زود، باید هـمیــن کــارها را دوباره انـجــام بدهیم. با این حال، به جای فـکــر کردن در مورد اینکه چرا نمیخواهید فلان کــار را انـجــام بدهید، در مورد مزایای آن فـکــر کـنیــد. اوضاع ماشینتان بهتر خواهد شد، خانهتان تـمیــز و مرتب میشود و زیباتر، گرمتر و مطلوبتر به نظر میرسد. با تبدیل یک تفـکــر منفی به تفـکــر مثبت، چشماندازتان در مورد انـجــام این وظایف نیز مثبتتر خواهد بود.
– خــودتان را مجبور به انـجــام کــارها کـنیــد
گاهی اوقات واقعا تـنبلــی شما غیر قابل اجتناب است. تمام توصیهها و درخواستهای خوب دنیا باعث نخواهند شد که وظایفتان کمی بهتر به نظر برسند. در این موارد، لازم است به یاد داشته باشید که شما یک عضو باهوش و بالغ از گونهی انسان خردمند هستید، پس بلند شوید و دست به کــار شوید. شاید در زمانی که مشغول انـجــام کــار هستید چندان لذت نبرید، اما میتوانید پس از پایان کــار به عقب نگاه کـنیــد و بگویید: “آره. موفق شدم.” نباید طوری باشد که هر روز صبح به زور از رختخواب خارج شوید (این یک علامت هشداردهندهی افسردگی است که نباید نادیده بگیرید)، اما هر از گاهی، باید خــودمان را به انـجــام کــاری که نمیخواهیم انـجــام بدهیم، مجبور کنیم. باور کـنیــد یا نه، پس از آنکه کــارتان به پایان رسید، به خــودتان افتخار خواهید کرد.
– زود بخوابید
اگر زود نخوابید نمیتوانید زود از خواب بیدار شوید و کــارهایتان را انـجــام دهید. ما باید تجدید قوا کنیم. خستگی، راهی برای به تعویق انداختن کــارهاست.
– همزمان همه چیز را تـمیــز و منظم کـنیــد
گاهی به هم ریختگی عظیمی را در زندگی میبینیم و کــاری در مورد آن نمیکنیم، آن را به تعویق میاندازیم. اگر ۱۵ دقیقه از روز را به تـمیــز کردن اختصاص دهید (ایمیل، نظافت فیزیکی، وظایف و غیره)، کــارهایی کمتری برای انـجــام باقی میماند.
– کمتر کــار کـنیــد
یک دلیل به تعویق انداختن کــارها، سعی بر انـجــام کــار زیاد است. پروژههای اصلی را تشخیص دهید و ابتدا آنها را به انـجــام برسانید. در این صورت احساس غرق شدن نخواهید داشت و قادر هستید کــارها را به خوبی انـجــام دهید.
– روزانه زمانی برای آرامش داشته باشید
ما به طور مداوم در دنیای دیجیتال گرفتار شدهایم. به ندرت به موسیقی گوش میدهیم. این موضوع طاقتفرسا و استرسزا است و بر کــار و زندگی ما اثرگذار است. روزانه حداقل ۱۵ دقیقه به خــود زمان آرامش بدهید تا بتوانید تمرکز خــود را بدست آورید.
نتیجهگیری:
اگر قصد دارید به تعویق انداختن کــارها را یک بار برای هـمیشــه شکست دهید، میتوانید از این روش ها کمک بگیرید. موردی که مطابق شرایط شماست انتخاب کـنیــد و به کــارتان برگردید.